فرض کنید مردی ۵۰ ساله، با ۱۰ سال سابقه، از شغل دولتیاش اخراج شود. او در این وضعیت، شرایط احراز بازنشستگی از نظر سنی و سابقه پرداخت حق بیمه را ندارد. نگرانی بابت دوران بازنشستگی و ازکارافتادگی و امرار معاش خانواده، ممکن است او را مجاب کند تا در شغل جدیدش به عنوان یک مغازهدار به فکر تهیه بیمه خویشفرما باشد. او از این طریق میتواند علاوه بر استفاده از سابقه ۱۰ سال بیمه اجباری، بتواند با رسیدن به ۶۰ سالگی از مستمری بازنشستگی استفاده کند.
در این مقاله قصد داریم به تفاوتهای بیمه اجباری و بیمه خویش فرما بپردازیم تا همه کسانی که به واسطه خوداشتغالی یا عدم ادامه شغل دولتی و یا خصوصیشان (بیمه اجباریشان) امکان ادامه سابقه بیمه را ندارند، از طرحهای گوناگون تامین اجتماعی که برای کمک به اقشار مختلف جامعه است؛ استفاده کنند و در دوران بازنشستگی از مزایای آن بهره ببرند.
انواع بیمههای تامین اجتماعی
به طور کلی بیمههای تامین اجتماعی به دوسته تقسیم میشوند:
بیمه اجباری
تمام کسانی که در قبال دریافت حقوق و دستمزد در شرکتها، کارگاهها و… کار میکنند و مشمول قانون کار میشوند.
بیمه خویشفرما
که خود ۲ نوع است: ۱- بیمه اختیاری ۲- بیمه حرف و مشاغل آزاد.
بیمه اختیاری
حق بیمه کارفرمایی ۲۶ درصد هست و خدماتی چون ازکارافتادگی، فوت، تعهداتی مانند درمان، هزینههای پروتز و اروتز، هزینههای کفنودفن و از همه مهمتر مستمری بازنشستگی را دربرمیگیرد.
بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد خود
- بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی ۱۲%: با انتخاب حقوق حداقلی، ۱۸۲ هزارتومان پرداخت میکنید.
- بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی ۱۴%: با انتخاب حقوق حداقلی، ۲۱۲ هزارتومان پرداخت میکنید.
- بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی و ازکارافتادگی ۱۸%: با انتخاب حقوق حداقلی، ۲۷۳ هزارتومان پرداخت میکنید.
- بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی و ازکارافتادگی ۱۸% و سرانه درمان برای خدمات درمانی (حق بیمه بهاصطلاح کامل): با انتخاب حقوق حداقلی، ۲۷۳ هزارتومان بهاضافه سرانه درمان مصوب سال ۹۶ را پرداخت میکنید.
️شرایط لازم برای بیمه اختیاری
| شرط | توضیحات |
|---|---|
| سابقه پرداخت حق بیمه | حداقل ۳۰ روز سابقه بیمه معتبر (قابل انتقال از سایر صندوقها با پرداخت مابهالتفاوت). |
| شرایط سنی – ۱۸ تا ۵۰ سال | امکان ثبتنام بدون محدودیت خاص. |
| شرایط سنی – ۵۰ تا ۵۵ سال | نیاز به سابقه پرداخت معادل مازاد سنی (مثلاً فرد ۵۴ ساله → ۴ سال سابقه لازم). |
| شرایط سنی – بیش از ۱۰ سال سابقه | معاف از هرگونه محدودیت سنی. |
| بالای ۵۵ سال | نیاز به داشتن سابقه معادل مازاد سنی یا پرداخت یکجای حق بیمه مربوط به سالهای اضافه سن. |
| عدم اشتغال تحت پوشش بیمه اجباری | متقاضی نباید در کارگاههای مشمول قانون تأمین اجتماعی بیمه شده باشد. |
| تابعیت ایرانی | اتباع غیرایرانی مشمول بیمه اختیاری نیستند. |
| معاینه پزشکی | اگر در ۹ ماه گذشته حق بیمه پرداخت شده باشد، از انجام معاینات پزشکی (آزمایش خون و ادرار) معاف است. مگر اینکه خود سازمان تشخیص دهد که باید معاینه شوید. در صورت نیاز به معاینه، باید به پزشک معتمد سازمان تامین اجتماعی مراجعه کنید. برای کسب اطلاعات دقیقتر و بررسی شرایط خاص خودتان، باید به نمایندگیهای حضوری بیمه تامین اجتماعی مراجعه کنید. |
یک مثال ساده: فرض کنید میانگین حقوق شما در ۲ سال پایانی ۱ میلیون تومان است، شما ۳۳۳ هزارتومان حقوق دریافت خواهید کرد.
چه مواردی که شامل بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد نمیشود؟
مواردی چون غرامت دستمزد در ایام بیماری و البته مرخصی زایمان در بیمه، ازکارافتادگی جزئی و حوادثی که ناشی از کار است.
برای مثال در بیمه اجباری اگر در محل کار حادثهای اتفاق بیفتد شامل دریافت غرامت ازکارافتادگی و یا مستمری بازماندن میشود. ولی مشاغل آزاد به دلیل نداشتن کارگاه (یعنی در کارگاهی کار نمیکنند) و البته نداشتن کارفرما این موارد را شامل نمیشود. اما در پرداخت مستمری بازنشستگی تفاوتی با بیمههای اجباری ندارد.
جدول شرایط ثبتنام بیمه صاحبان مشاغل آزاد
| شرط / عنوان | توضیحات |
| حداقل سن | حداقل سن لازم برای ثبتنام: ۱۸ سال |
| حداقل سابقه بیمه | داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه |
| حداکثر سن (مردان) | حداکثر سن: ۵۰ سال |
| حداکثر سن (زنان) | حداکثر سن: ۴۵ سال |
| شرط سنی بیشتر از حد مجاز | اگر سن از سقف بالاتر باشد، فرد باید ۲ برابر مازاد سنی سابقه پرداخت بیمه داشته باشد. |
| افراد بالای ۵۵ سال | باید معادل مازاد سنی، سابقه بیمه داشته باشند؛ مگر اینکه ۱۰ سال سابقه قبلی داشته باشند که در این صورت محدودیت حذف میشود. |
| انتقال سابقه | سابقه بیمه قبلی (اجباری یا اختیاری) قابل افزودن به سابقه بیمه مشاغل آزاد است. |
| نحوه ثبتنام | مراجعه حضوری به شعب تأمین اجتماعی یا تغییر نوع بیمه از طریق سایت es.tamin.ir |
| مدارک خاص | فقط مدارک شناسایی لازم است؛ سازمان موظف است از روز اعلام متقاضی بیمه را برقرار کند و ظرف ۲ ماه حق بیمه را مشخص نماید. |
| مدارک موردنیاز | – اصل و کپی شناسنامه
– اصل و کپی کارت ملی – ۲ تا ۳ قطعه عکس (در صورت نیاز، عکس خانواده) – شماره بیمه یا سابقه قبلی (در صورت وجود) – پروانه کسب برای صاحبان کسبوکار |
حق بیمه در بیمه اجباری و مشاغل آزاد چقدر است؟
در بیمه مشاغل آزاد شما حق دارید نوع بیمه و خدمات موردنظر خود را انتخاب کنید! درصورتیکه در بیمه اجباری همه خدمات و تعهدات که در چارچوب قانون به بیمهشده، ارائه میشود مانند انواع مستمری و درمان و… حق بیمه در حرف و مشاغل آزاد شامل ۱۸% و سرانه درمان است. ولی در بیمه اجباری همه خدمات با پرداخت ۳۰% از حقوق ارائه میشود.
تفاوت در استفاده از دفترچه بیمه و خدمات درمانی
در بیمه اجباری استفاده از خدمات درمان رایگان است، در بیمه مشاغل آزاد مبلغی بهعنوان فرانشیز را خود بیمهشده پرداخت میکند.
هزینه کفن دفن در بیمه اجباری و مشاغل آزاد
در بیمه اجباری، شرط اصلی پرداخت کمک هزینه کفنودفن برقرار بودن ارتباط بین بیمهشده با کارفرماست (در کارگاهی که مشمول قانون تأمین اجتماعی است). در بیمه مشاغل آزاد این کمکهزینه به دلیل نبود رابطه کارگر و کارفرما پرداخت نمیشود.
️مرجع شکایت از بیمه تامین اجتماعی در بیمه خویشفرما و اجباری کدام است؟
مرجع شکایت در بیمههای اجباری هیئت حل اختلاف وزارت کار هست و برای مشاغل آزاد دیوان عدالت اداری و محاکم قضایی هست.
همچنین سامانه ۱۴۲۰ تامین اجتماعی، مرکز ارتباطات مردمی این سازمان بوده که برای رفع چالشهای بیمهشدگان و رسیدگی به شکایات آنها راهاندازی شده است.
بیشتر بخوانید: مراحل ثبت نام بیمه خویش فرما
بیمه بیکاری مشمول چه کسانی میشود؟
در بیمه اجباری که مشمول قانون کار هست، بیمه بیکاری وجود دارد. ولی در بیمه اختیاری و مشاغل آزاد که رابطه کارگری و کارفرمایی وجود ندارد (کارفرما وجود ندارد)، یعنی به دلیل خوداشتغالی، اصلاً امکان اخراج از کار وجود ندارد بیمه بیکاری نیز منتفی است. پس ۳% حق بیمه بیکاری در مشاغل آزاد پرداخت نمیشود.
️هزینه عائلهمندی به چه کسانی پرداخت میشود؟
بله به دلیل اینکه رابطه کارگری و کارفرمایی در این نوع بیمه وجود ندارد؛ پس کارفرمایی هم نیست که این هزینه توسطش پرداخت شود، بنابراین این مبلغ فقط به بیمهشدگان اجباری تعلق میگیرد.
در جدول زیر به طور کامل و خلاصه شرایط و میزان حق بیمههای بیمه اجباری و بیمه خویشفرما را آوردیم تا با استفاده از اطلاعات انتخاب بهتری داشته باشید!
جمع بندی
بیمههای تامین اجتماعی به دو گروه اجباری و خویش فرما دستهبندی میشوند. در این مقاله به بررسی ویژگیها شرایط دریافت هریک پرداختیم. فراموش نکنید جهت خرید و استعلام تمام بیمهها، سامانه بیمه بازار در دسترس شما قرار دارد. شما میتوانید از طریق سایت بیمه بازار بیمهنامه خود را به صورت آنلاین خریداری کرده و آن را در کوتاهترین زمان ممکن در محل مورد نظر خود دریافت نمایید.