بیمه‌های هوانوردی و فضانوردی از شاخه‌های تخصصی و پیچیده‌ی بیمه هستند که ریسک‌های مربوط به فعالیت‌های هوایی و فضایی را پوشش می‌دهند. این نوع از بیمه به دلیل ریسک بالا از حساسیت بالایی برخوردار هستند. در ادامه، هرکدام را به‌طور خلاصه و جداگانه توضیح می‌دهیم.
بیمه هوانوردی (Aviation Insurance)
بیمه هوانوردی نوعی بیمه تخصصی است که ریسک‌ها و خسارت‌های مرتبط با تمام فعالیت‌های هوایی، از جمله بهره‌برداری از هواپیما، نگهداری از آن، حمل‌ونقل هوایی و مسئولیت‌های مربوط به اشخاص ثالث مرتبط با فعالیت‌های هوایی را تحت پوشش قرار می‌دهد. برخی از پوشش‌های این بیمه، به‌خصوص پوشش‌های مسئولیت در بسیاری از کشور‌ها اجباری است. در استاندارد‌های بیمه‌ای بین‌المللی، بیمه هوانوردی به‌عنوان یکی از خطوط تخصصی بیمه‌های اموال و مسئولیت (Specialty Lines) طبقه‌بندی می‌شود.
هدف بیمه‌های هوانوردی چیست؟
هدف اصلی این بیمه، کاهش ریسک‌های مالی ناشی از حوادث هوایی و حمایت از ذی‌نفعان این صنعت شامل شرکت‌های هواپیمایی، فرودگاه‌ها، خلبانان، مالکین هواپیما و حتی تولیدکنندگان قطعات است.
در ادامه برخی از مهم‌ترین کاربرد‌ها و انواع این بیمه را معرفی می‌کنیم:
- بیمه بدنه هواپیما (Hull Insurance): خسارات وارده به هواپیما در اثر تصادف، آتش‌سوزی، برخورد با اجسام یا حوادث طبیعی.
- بیمه مسئولیت اشخاص ثالث (Third-Party Liability): در صورتی که هواپیما باعث آسیب به اشخاص یا اموال خارج از هواپیما شود. برای مثال اگر سقوط هواپیما روی یک ساختمان مسکونی باعث آسیب به اموال و یا اشخاص خارج از آن بشود، برا جبران خسارات آن‌ها از این پوشش استفاده می‌شود.
- بیمه سرنشینان (Passenger Liability): پوشش فوت، نقص عضو یا آسیب فیزیکی به مسافران هواپیما در طول پرواز.
- بیمه مسئولیت خدمه پرواز (Crew Liability): مربوط به خلبانان، مهمانداران و سایر کارکنان پرواز.
بیمه فضانوردی (Space Insurance)
بیمه فضانوردی شاخه‌ای از بیمه‌های تخصصی است که برای پوشش ریسک‌ها و خسارات ناشی از مأموریت‌های فضایی طراحی شده است. این بیمه، تجهیزات فضایی مانند ماهواره‌ها، موشک‌ها (Launch Vehicles)، ایستگاه‌های فضایی و سیستم‌های کنترل زمینی را از مرحله‌ی ساخت تا پرتاب و بهره‌برداری در مدار، پوشش می‌دهد.
هدف بیمه‌های فضانوردی چیست؟
بیمه فضانوردی طراحی شده تا از سرمایه‌گذاران و اپراتور‌های پروژه‌های فضایی در برابر خسارات سنگین و گاه جبران‌ناپذیر در مراحل مختلف مأموریت فضایی حفاظت کند. مأموریت‌هایی که ممکن است تنها با یک خطا به‌طور کامل از بین بروند.
در ادامه برخی از مهم‌ترین کاربرد‌ها و انواع این بیمه را معرفی می‌کنیم:
بسته به مرحله‌ی عملیات فضایی، پوشش‌ها به چند بخش تقسیم می‌شود.
- بیمه حین پرتاب (Launch Insurance): پوشش خطرات حین پرتاب موشک یا ماهواره (از زمین تا رسیدن به مدار). خطراتی مثل انفجار موشک، انحراف از مسیر، برخورد با بقایای فضایی.
- بیمه در مدار (In-Orbit Insurance): از زمان استقرار ماهواره در مدار تا پایان عمر مفید.
- بیمه مسئولیت فضایی (Third-Party Liability): در صورت آسیب به ماهواره‌ها یا اموال سایر کشور‌ها یا نهاد‌ها (حتی آسیب به زمین).
- بیمه عملیات زمینی (Ground Risk Insurance): شامل مراحل تولید، آزمایش، انتقال و نگهداری تجهیزات فضایی قبل از پرتاب.
یک نکته مهم درباره بیمه‌های فضانوردی اینکه این نوع از بیمه‌ها به دلیل ریسک بسیار بالا، پیچیدگی فنی، هزینه‌های هنگفت و نبود اطلاعات آماری کافی از پرریسک‌ترین شاخه‌های بیمه‌ای دنیا به‌شمار می‌روند. برخلاف بیمه‌های سنتی، نرخ‌ها اغلب به صورت موردی و بر اساس ارزیابی‌های دقیق مهندسی تعیین می‌شود.
سخن پایانی
در دنیای پرریسک و پرفناوری امروز، صنعت حمل‌ونقل هوایی و فضایی بدون تکیه بر ابزارهای مدیریت ریسک، عملاً قابل‌تصور نیست. بیمه‌های هوانوردی و فضانوردی به‌عنوان دو شاخه تخصصی و حیاتی، نقش مهمی در حفظ سرمایه، تداوم عملیات و ایجاد اطمینان در فعالیت‌های هوایی و فضایی ایفا می‌کنند.
