بیمه باربری چیست؟ راهنمای جامع حمل ایمن کالا

جابجایی کالاها بخش جدایی‌ناپذیری از فعالیت‌های اقتصادی است. اما این فرآیند، همیشه با ریسک‌هایی همراه است که می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد. بیمه باربری راهکاری است برای حفاظت از سرمایه شما در برابر خطرات احتمالی در طول حمل‌ونقل. در این مقاله، به بررسی جامع بیمه باربری، انواع آن، پوشش‌ها و شرایط آن خواهیم پرداخت تا با آگاهی کامل، بهترین انتخاب را برای حفظ امنیت کالاهای خود داشته باشید.

بیمه باربری چیست و چه اهمیتی دارد؟

بیمه باربری نوعی بیمه است که خسارات و زیان‌های وارد شده به کالاها را در حین حمل‌ونقل (اعم از زمینی، دریایی، هوایی و ریلی) تحت پوشش قرار می‌دهد. اما واقعا بیمه باربری چقدر و چرا اهمیت دارد؟

• جبران خسارت‌های ناشی از حوادث: حوادث غیرقابل پیش‌بینی مانند تصادف، آتش‌سوزی، غرق شدن، سرقت و… می‌توانند در هر مرحله‌ای از حمل‌ونقل کالا رخ دهند. بیمه باربری این خسارات را جبران می‌کند.
• حفاظت از سرمایه: با داشتن بیمه باربری، آرامش خاطر خود را تامین می‌کنید؛ چرا که این بیمه از ضررهای مالی سنگین جلوگیری می‌کند. بدین ترتیب، دیگر نگران از دست دادن صد در صد سرمایۀ خود در صورت بروز خسارت نخواهید بود.
• تسهیل تجارت: وجود بیمه باربری، به ویژه در معاملات بین‌المللی، به تجار و بازرگانان اطمینان می‌دهد که کالاهایشان در برابر خطرات احتمالی محافظت می‌شوند و این امر، تجارت را آسان می‌سازد.
• پوشش مسئولیت‌ها: شرکت‌های حمل‌ونقل نیز در قبال خسارات وارده به کالاها مسئول هستند. بیمه باربری می‌تواند مسئولیت این شرکت‌ها را نیز پوشش دهد.

 

برای مثال، تصور کنید یک محموله گران‌قیمت قطعات خودرو از آلمان به ایران حمل می‌شود. با وجود بیمه باربری، در صورت بروز حادثه در طول مسیر (مثلاً آتش‌سوزی در کشتی)، بیمه باربری خسارت وارده را جبران می‌کند و از زیان مالی تاجر و شرکت حمل‌ونقل جلوگیری می‌کند.

انواع بیمه باربری: کدام بیمه برای شما مناسب است؟

بر اساس فاکتورهای متفاوت در این فرآیند، بیمه‌های باربری متنوعی وجود دارند که هر کدام، پوشش‌ها و شرایط خاص خود را دارند. برای انتخاب بهترین بیمه، باید با انواع آن آشنا باشید:

انواع بیمه باربری بر اساس نوع حمل و نقل

1- بیمه باربری دریایی:

این نوع بیمه، خسارات وارده به کالاها در حمل‌ونقل دریایی را پوشش می‌دهد. خطرات تحت پوشش شامل غرق شدن کشتی، تصادم، آتش‌سوزی، دزدی دریایی، به دریا انداختن کالا و … می‌شود.

2- بیمه باربری زمینی:

این بیمه، خسارات وارده به کالاها در حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی را پوشش می‌دهد. خطرات تحت پوشش شامل تصادف، واژگونی، سرقت، آتش‌سوزی، برخورد با موانع و … می‌شود.

3- بیمه باربری هوایی:

این نوع بیمه، خسارات وارده به کالاها در حمل‌ونقل هوایی را پوشش می‌دهد. خطرات تحت پوشش شامل سقوط هواپیما، آتش‌سوزی، سرقت، آسیب دیدن کالا در اثر ضربه و … می‌شود.

انواع بیمه باربری بر اساس محدوده جغرافیایی

علاوه بر تقسیم‌بندی بر اساس نوع حمل‌ونقل، بیمه‌های باربری را می‌توان بر اساس محدوده جغرافیایی نیز دسته‌بندی کرد:

1- بیمه باربری داخلی:

این بیمه، خسارات وارده به کالاها در حمل‌ونقل داخل کشور را پوشش می‌دهد

2- بیمه باربری بین‌المللی (صادرات و واردات):

این نوع بیمه، خسارات وارده به کالاها در حمل‌ونقل بین‌المللی را پوشش می‌دهد. در این نوع بیمه، اینکوترمز  (Incoterms)  نقش مهمی در تعیین مسئولیت طرفین (فروشنده و خریدار کالاها) دارد.

انواع بیمه باربری بر اساس نوع پوشش

همچنین، بیمه‌های باربری بر اساس نوع پوشش نیز به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

1- بیمه با شرط F.P.A (Free From Particular Average)

این نوع بیمه، خسارات کلی (Total Loss) ناشی از خطرات اصلی مانند غرق شدن، آتش‌سوزی و … را پوشش می‌دهد. خسارات جزئی تحت پوشش نیستند.

2-بیمه با شرط W.A (With Average)

این بیمه، علاوه بر خسارات کلی، خسارات جزئی ناشی از خطرات دریایی (آب‌دیدگی) را نیز پوشش می‌دهد.

3- بیمه با شرط T.L.O (Total Loss Only)

این بیمه مشابه F.P.A است، اما ممکن است پوشش بیشتری داشته باشد.

4- بیمه با شرط (All Risks) C

این جامع‌ترین نوع پوشش است که تقریباً تمامی خطرات را تحت پوشش قرار می‌دهد (به جز موارد استثناء که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد).

انتخاب نوع بیمه مناسب، بستگی به نوع کالا، ارزش آن، مسیر حمل‌ونقل و میزان ریسک‌پذیری شما دارد. برای انتخاب بهترین بیمه، می‌توانید از مشاوره کارشناسان بیمه بازار بهره‌مند شوید.

عوامل موثر در تعیین قیمت بیمه باربری

نرخ بیمه باربری چگونه محاسبه می‌شود؟ قیمت بیمه باربری، تحت تاثیر عوامل مختلفی تعیین می‌شود که عبارتند از:

1. نوع کالا: ارزش کالا، حساسیت و آسیب‌پذیری آن (به عنوان مثال، کالاهای شکستنی یا فاسدشدنی، حق بیمه بالاتری دارند).
2. مسیر حمل‌ونقل: طول مسیر، امنیت مسیر و شرایط آب‌وهوایی (به عنوان مثال، حمل‌ونقل در مناطق پرخطر یا مسیرهای طولانی دریایی، حق بیمه بالاتری دارند).
3. نوع وسیله حمل‌ونقل: دریایی، زمینی، هوایی (به طور کلی، حمل‌ونقل هوایی حق بیمه کمتری نسبت به حمل‌ونقل دریایی دارد).
4. شرایط بیمه‌نامه: نوع پوشش (All Risks  یا  F.P.A)، میزان تعهد بیمه‌گر (سقف خسارت).
5. سوابق بیمه‌ای: سابقه خسارت‌های قبلی بیمه‌گذار (در صورت داشتن سابقه خسارت، حق بیمه ممکن است افزایش یابد).

مهم‌ترین اصطلاحات و اسناد در بیمه باربری

در دنیای بیمه باربری، اصطلاحات و اسناد مختلفی وجود دارد که آشنایی با آن‌ها برای درک بهتر بیمه‌نامه و فرآیند دریافت خسارت ضروری است:

بیمه‌گذار

 شخص یا شرکتی که کالا را در برابر خطرات مشخص بیمه می‌کند و حق بیمه را پرداخت می‌کند.

بیمه‌گر

شرکت بیمه‌ای که در ازای دریافت حق بیمه طی شرایط بیمه‌نامه، تعهد جبران خسارات مشخص (ذکر شده در بیمه‌نامه) را بر عهده می‌گیرد.

بیمه‌نامه

قرارداد بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر که شرایط و تعهدات طرفین را مشخص می‌کند.

بارنامه

سند حمل کالا که توسط شرکت حمل‌ونقل صادر می‌شود و مشخصات کالا، مبدأ و مقصد، و شرایط حمل را در بر دارد.

اینکوترمز  (Incoterms)

مجموعه‌ای از قوانین و استانداردهای بین‌المللی برای تفسیر شرایط تحویل کالا در معاملات بین‌المللی می‌باشد که توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) تدوین شده و مسئولیت‌ها و تعهدات فروشنده و خریدار را در مراحل مختلف حمل‌ونقل مشخص می‌کنند.

 CMR

(مخفف “Convention relative au Contrat de Transport International de Marchandises par Route” ) – به معنای کنوانسیون مربوط به قرارداد حمل‌ونقل بین‌المللی جاده‌ای کالا می‌باشد. این کنوانسیون، قوانین و مقررات حاکم بر حمل‌ونقل جاده‌ای بین‌المللی را تعیین می‌کند.

کلوزهای بیمه

شرایط و تعهدات بیمه‌گر در قبال خسارات. کلوزهای مختلفی وجود دارد که هر کدام، خطرات خاصی را پوشش می‌دهند.

استثنائات بیمه باربری: چه مواردی تحت پوشش نیستند؟

بیمه باربری، با وجود پوشش گسترده‌ای که ارائه می‌دهد، برخی از خطرات و خسارات را تحت پوشش قرار نمی‌دهد. این استثنائات عبارتند از:

• جنگ و شورش: خسارات ناشی از جنگ، شورش، اعتصاب، تروریسم و سایر حوادث مشابه.
• آتش‌سوزی ناشی از فعل عمد بیمه‌گذار: خساراتی که به طور عمدی توسط بیمه‌گذار یا نماینده او ایجاد شده باشد.
• بسته‌بندی نامناسب: خسارات ناشی از بسته‌بندی غیر اصولی و نامناسب کالا که باعث آسیب دیدن آن در طول حمل‌ونقل شود.
• تأخیر در حمل: خسارات ناشی از تأخیر در رسیدن کالا به مقصد (مگر اینکه در بیمه‌نامه به طور خاص ذکر شده باشد).
• ریسک‌های تجاری: مانند ورشکستگی خریدار، عدم پرداخت وجه کالا، تغییرات نرخ ارز و سایر ریسک‌های تجاری.
• عیب ذاتی کالا: خسارات ناشی از فسادپذیری، خرابی طبیعی، کاهش وزن یا حجم کالا به دلیل ماهیت آن.

فرآیند دریافت خسارت از بیمه باربری

راهنمای دریافت خسارت در صورت بروز خسارت به کالاهای بیمه شده، باید مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:

1. اطلاع‌رسانی به بیمه‌گر: در اسرع وقت (معمولاً حداکثر ظرف 5 روز)، شرکت بیمه را از وقوع حادثه مطلع کنید.
2. جلوگیری از گسترش خسارت: تا حد امکان، اقداماتی برای جلوگیری از گسترش خسارت انجام دهید.
3. جمع‌آوری مدارک: تهیه مدارک لازم شامل بیمه‌نامه، بارنامه، فاکتور خرید، گزارش پلیس (در صورت لزوم)، عکس و فیلم از خسارت و سایر مدارک مرتب.
4. تنظیم صورت‌جلسه: در صورت لزوم، با حضور نماینده بیمه و سایر ذینفعان (مانند شرکت حمل‌ونقل)، صورت‌جلسه تنظیم کنید و جزئیات حادثه را در آن ثبت کنید.
5. ارائه مدارک به بیمه‌گر: تمام مدارک جمع‌آوری شده را به شرکت بیمه ارائه دهید.
6. ارزیابی خسارت: کارشناسان بیمه، میزان خسارت را بررسی و ارزیابی می‌کنند. ممکن است نیاز به بازدید از محل و بررسی کالاها باشد.
7. پرداخت خسارت: پس از تأیید خسارت و توافق بر سر مبلغ آن، شرکت بیمه خسارت را به بیمه‌گذار پرداخت می‌کند.

مدارک مورد نیاز جهت اعلام و دریافت خسارت:

برای تسریع و تسهیل فرآیند ارزیابی و پرداخت خسارت، بیمه‌گذار موظف است پس از اعلام اولیه حادثه، مدارک زیر را به شرکت بیمه ارائه دهد:

1. اصل بیمه‌نامه باربری: سند اصلی قرارداد بیمه که بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر منعقد شده است.
2. بارنامه: سند اصلی بارنامه (کامیون، دریایی، هوایی) که اطلاعات دقیق کالا، مبدأ، مقصد و جزئیات حمل را در بر دارد.
3. فاکتور خرید کالا  (Commercial Invoice):  فاکتور رسمی خرید کالا که ارزش واقعی محموله را نشان می‌دهد.
4. لیست بسته‌بندی  (Packing List): سندی که محتویات دقیق هر بسته، تعداد و وزن آن‌ها را مشخص می‌کند.
5. گواهی مبدأ  (Certificate of Origin): سندی که کشور سازنده کالا را مشخص می‌کند (به ویژه در واردات و صادرات).
6. گزارش بازرسی  (Survey Report): در صورت بروز خسارت، گزارش رسمی بازرسی کالا توسط بازرس مجاز بیمه یا نماینده بیمه‌گر در محل حادثه. این گزارش باید شامل جزئیات نوع و میزان خسارت باشد.
7. گزارش مقامات ذی‌صلاح: در صورت بروز حوادث خاص مانند تصادف، آتش‌سوزی، سرقت یا دزدی:
8. پلیس (نیروی انتظامی): گزارش پلیس راهنمایی و رانندگی، کلانتری یا پلیس آگاهی.
9. سازمان بنادر و دریانوردی: در حوادث دریایی.
10. سازمان هواپیمایی کشوری: در حوادث هوایی.
11. آتش‌نشانی: در حوادث آتش‌سوزی.
12. مکاتبات انجام شده با متصدیان حمل‌ونقل: نامه‌ها، ایمیل‌ها یا هرگونه مکاتبه‌ای که با شرکت حمل‌ونقل در خصوص وقوع حادثه و پیگیری خسارت انجام شده است.
13. رسید اعتراض به شرکت حمل‌ونقل: رسیدی که نشان می‌دهد شما به شرکت حمل‌ونقل در مورد آسیب یا کسری کالا اعتراض کرده‌اید.
14. پروفرما اینویس یا پیش فاکتور و لیست بسته‌بندی: (در صورت واردات) مدارک اولیه خرید و بسته‌بندی.
15. قبض انبار مقصد: رسیدی که تحویل کالا در انبار مقصد را تأیید می‌کند و ممکن است در آن به کسری یا آسیب دیدگی اشاره شده باشد.
16. سایر مدارک مرتبط: هر سند دیگری که به اثبات وقوع خسارت و میزان آن کمک کند.

نکات مهم:

• زمان‌بندی: تأکید کنید که ارائه مدارک باید در اسرع وقت و در مهلت‌های قانونی مشخص شده انجام شود.
• اصالت مدارک: حتماً به اصالت مدارک و کپی‌های برابر اصل اشاره کنید.
• تماس با کارشناسان: توصیه کنید که در صورت هرگونه ابهام، بیمه‌گذار با کارشناسان شرکت تماس بگیرد.

بیمه باربری ابزاری ضروری برای حفاظت از سرمایه و تسهیل تجارت است. با انتخاب صحیح نوع بیمه، رعایت شرایط آن و آشنایی با فرآیند دریافت خسارت، می‌توانید با خیالی آسوده به فعالیت‌های تجاری خود بپردازید.