امروزه قراردادهای بیمه یکی از رایج ترین عقود در سطح جامعه هستند و از آنجایی که برخی از بیمه ها اجباری هستند، لازم است عموم مردم از شرایط و قوانین آن آگاهی کافی را داشته باشند. معاملات بیمه علاوه بر مقررات و شرایطی که بر آن حاکم است مبتنی بر اصولی است که صحت معاملات یا نحوه ایفای تعهدات بیمه‌گر بر آن پایه‌گذاری شده است و این اصول به اندازه ای اهمیت دارد که اگر رعایت نگردد ممکن است معاملات بیمه باطل شوند. برخی از این اصول در این مقاله از آکادمی بیمه بازار آمده است.
اصل حد اعلای حسن نیت
این اصل یکی از مهم‌ترین اصول حاکم بر قراردادهای بیمه است؛ هنگام تنظیم قرارداد بیمه اطلاعات مختلفی توسط بیمه‌گزار به بیمه‌گر ارائه می‌شود؛ از آنجایی که این اطلاعات بر قیمت و پذیرش ریسک تأثیرگذار هستند ، هم بیمه‌گزار و هم بیمه‌گر باید به صورت کاملا شفاف و صادقانه اطلاعات لازم را در اختیار یکدیگر قرار دهند.
اصل حد اعلای حسن نیت در مورد بیمه‌گزار
بیمه‌گزار باید در هنگام تنظیم قرارداد بیمه و همچنین در زمان اجرای آن،کلیه اطلاعاتی که در ارزیابی خطر مورد بیمه موثر هستند را در اختیار شرکت بیمه‌گر بگذارد، خواه بیمه‌گر این اطلاعات را در فرم پیشنهاد بیمه نامه خواسته باشد و یا نخواسته باشد. درصورتی که بیمه‌گزار عمداً از بیان مطلبی که موضوع خطر را تغییر دهد،خودداری کند و یا اظهار خلاف واقع بنماید، حتی اگر مطلب کتمان شده یا خلاف واقع اظهار شده هیچ تأثیری در وقوع حادثه نداشته باشد، قرارداد بیمه از تاریخ انعقاد،باطل و بلااثر خواهد بود. در این صورت حق بیمه پرداختی بیمه‌گزار به وی مسترد نخواهد شد.
اصل حد اعلای حسن نیت در مورد بیمه‌گر
بیمه‌گر موظف است در سند بیمه (بیمه‌نامه)، کلیه تعهدات خود را به‌صورت شفاف و روشن، هم از نظر کیفی و هم کمی، درج نماید و همچنین تمامی مواردی را که ممکن است در صورت وقوع حادثه بر روند پرداخت خسارت تأثیرگذار باشند، در بیمه‌نامه قید کند؛ به‌گونه‌ای که حدود و دامنه تعهدات بیمه‌گر برای بیمه‌گذار کاملاً معین و قابل درک باشد.
اصل غرامت (زیان)
بیمه قراردادی است که هدف نهایی آن جبران خسارات واردشده به اموال و دارایی‌های بیمه‌گزار است. بر اساس اصل اساسی غرامت، بیمه نباید به منبع درآمد یا سودی برای بیمه‌گزار تبدیل شود؛ از این‌رو، پرداخت خسارت نباید موجب شود که بیمه‌گزار در موقعیتی بهتر از وضعیت پیش از وقوع حادثه قرار گیرد. به بیان دیگر، اگر این اصل رعایت نشود و بیمه به‌عنوان وسیله‌ای برای کسب منفعت تلقی گردد، زمینه‌ساز فساد و انگیزه‌ای برای ایجاد خسارت‌های عمدی خواهد شد. البته باید توجه داشت که اصل غرامت ـ به‌رغم اهمیت بنیادین آن در بیمه‌های اموال ـ در خصوص بیمه‌های عمر و حوادث اشخاص کاربرد ندارد.
تعیین سرمایه بیمه (مبلغ بیمه شده) تأثیر زیادی در پرداخت خسارت (غرامت) دارد:
بیشتر بودن مبلغ سرمایه بیمه‌شده از ارزش واقعی اموال •
این وضعیت ممکن است به دو دلیل رخ دهد:
1-با قصد تقلب:
اگر بیمه‌گزار با نیت سوء و به‌منظور دریافت غرامتی بیش از میزان خسارت واقعی، اموال خود را به مبلغی بیش از ارزش واقعی بیمه کند، بر اساس اصول بیمه‌ای و مطابق ماده ۱۱ قانون بیمه، قرارداد بیمه باطل محسوب شده و نه تنها خسارتی پرداخت نمی‌شود، بلکه حق بیمه‌های پرداخت‌شده نیز قابل استرداد نخواهد بود.
2-بدون قصد تقلب:
در صورتی که بیمه‌گزار به‌صورت سهوی و در نتیجه اشتباه، سرمایه بیمه‌ای را بیش از ارزش واقعی اموال تعیین کرده باشد، بیمه‌گر صرفاً متعهد به پرداخت خسارت واقعی بوده و موظف به پرداخت مبلغ کامل سرمایه بیمه‌شده نخواهد بود.
کمتر بودن مبلغ سرمایه بیمه‌شده از ارزش واقعی اموال •
در این حالت، قصد تقلب مطرح نیست، چرا که بیمه‌گذار در صورت بروز حادثه، خسارتی کمتر از میزان واقعی دریافت خواهد کرد. با این حال، در صورت اطلاع بیمه‌گر از این اختلاف، دو رویکرد ممکن است اتخاذ شود:
اجرای قاعده نسبی سرمایه
در زمان بروز حادثه، اگر بیمه‌گر متوجه شود که بیمه‌گذار اموال خود را با مبلغی کمتر از ارزش واقعی بیمه کرده است، می‌تواند طبق ماده ۱۰ قانون بیمه، خسارت را به نسبت سرمایه بیمه‌شده پرداخت نماید.
صرف‌نظر از قاعده نسبی سرمایه:
در برخی موارد، به موجب توافق خاص میان بیمه‌گر و بیمه‌گزار، ممکن است از اجرای قاعده نسبی سرمایه صرف‌نظر شود. یکی از نمونه‌های بارز این شرایط، بیمه‌نامه‌هایی است که به‌صورت «اولین خطر» یا «اولین خسارت» صادر می‌شوند.
اصل اتکایی
یکی از اصول بنیادین در تمامی شاخه‌های بیمه آن است که ریسک‌های بیمه‌شده تا حد امکان در سطح وسیع‌تری توزیع شوند؛ و بیمه اتکایی، سازوکاری است که تحقق این اصل را ممکن می‌سازد. در نظام بیمه اتکایی، شرکت بیمه‌گر اصلی (صادرکننده بیمه‌نامه) می‌تواند متناسب با ظرفیت مالی و ذخایر خود، بخشی از ریسک‌های پذیرفته‌شده را نگه داشته و مازاد آن را میان یک یا چند بیمه‌گر اتکایی توزیع کند. به‌عبارت دیگر، بیمه اتکایی نوعی «توزیع جهانی ریسک» تلقی می‌شود.
بیمه اتکایی این امکان را فراهم می‌کند که بیمه‌گر اصلی بدون محدود شدن به ظرفیت مالی خود، ریسک‌های سنگین و سرمایه‌بر را پذیرفته و مازاد آن را به بیمه‌گران اتکایی واگذار نماید. در این ساختار، شرکت اصلی که بخشی از تعهدات خود را به دیگر شرکت‌ها منتقل می‌کند، «شرکت واگذارنده» نامیده می‌شود.
قرارداد میان شرکت واگذارنده و بیمه‌گر اتکایی، قراردادی مستقل و مجزا از قرارداد بیمه میان بیمه‌گذار و شرکت واگذارنده است. به همین دلیل، هیچ‌گونه رابطه حقوقی میان بیمه‌گذار و بیمه‌گر اتکایی وجود ندارد و در صورت وقوع خطر، بیمه‌گذار صرفاً به شرکت بیمه‌گر اصلی مراجعه می‌کند و دریافت خسارت از طریق آن انجام می‌پذیرد. شرکت بیمه‌گر نیز متعاقباً سهم بیمه‌گران اتکایی را از خسارت محاسبه و وصول می‌کند.
نتیجه دیگرِ استقلال این دو قرارداد آن است که در صورت ورشکستگی بیمه‌گر اتکایی، مسئولیت جبران خسارت بیمه‌گذار همچنان بر عهده شرکت واگذارنده خواهد بود. همچنین، اگر شرکت واگذارنده ورشکسته شود، بیمه‌گر اتکایی تنها در برابر آن شرکت و به میزان تعهدات خود پاسخ‌گوست و بدهی وی جزو دارایی‌های شرکت واگذارنده محسوب می‌شود.
اصل جانشینی
اصل جانشینی یکی از اصول اساسی در نظام بیمه‌ای است که بر پایه آن، پس از پرداخت خسارت توسط بیمه‌گر، تمامی حقوق قانونی بیمه‌گزار در ارتباط با حادثه به بیمه‌گر منتقل می‌شود.
به بیان ساده‌تر، اگر بیمه‌گر بابت یک خسارت به بیمه‌گذار غرامت پرداخت کند، از آن پس این بیمه‌گر است که می‌تواند علیه شخص ثالث مقصر اقدام قانونی انجام دهد، نه بیمه‌گزار.
برای روشن‌تر شدن موضوع، فرض کنید شرکتی تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی با تعهد سرقت قرار دارد. اگر شبانه از این شرکت سرقتی صورت گیرد و سارق شناسایی نشده باشد، بیمه‌گر طبق مفاد بیمه‌نامه خسارت را به شرکت (بیمه‌گزار) می‌پردازد. اما پس از آن، این بیمه‌گر است که حق قانونی تعقیب سارق و مطالبه خسارت از او را خواهد داشت. در نتیجه، در صورت دستگیری سارق، دیگر بیمه‌گزار نمی‌تواند مستقلاً از او شکایت یا درخواست خسارت کند.
اصل جانشینی به نوعی از دریافت دو‌باره خسارت توسط بیمه‌گزار جلوگیری کرده و منطبق بر اصل غرامت است؛ زیرا بیمه نباید منجر به سودرسانی به زیان‌دیده شود، بلکه صرفاً باید او را به وضعیت پیش از حادثه بازگرداند.
البته، اگر زیان‌دیده پیش از جبران خسارت از سوی بیمه‌گر مستقیماً مسئول حادثه (مانند سارق) را شناسایی کرده و اقدام قانونی انجام داده باشد، می‌تواند خسارت خود را از آن شخص دریافت کند. اما پس از ایفای تعهد توسط بیمه‌گر، این حق قانونی به بیمه‌گر منتقل می‌شود و بیمه‌گزار دیگر مجاز به طرح دعوی نخواهد بود.
اصل جانشینی در کدام بیمه‌ها کاربرد دارد؟
اکنون که با مفهوم اصل جانشینی در بیمه آشنا شدیم، لازم است بررسی کنیم که این اصل در کدام شاخه‌های بیمه‌ای به کار می‌رود. حوزه اجرای اصل جانشینی عمدتاً در بیمه‌های مربوط به اموال و درمان است. در قراردادهای مربوط به این بیمه‌ها، معمولاً بندی به اصل جانشینی اختصاص دارد تا در مواردی که حادثه دارای مسئول مشخصی است، پس از پرداخت خسارت توسط بیمه‌گر، حقوق بیمه‌گزار برای مطالبه خسارت از شخص ثالث به بیمه‌گر منتقل شود.
در واقع، این اصل موجب می‌شود که بیمه‌گزار نتواند پس از دریافت خسارت از بیمه‌گر، مجدداً از عامل حادثه نیز مطالبه خسارت کند؛ چرا که این حق به بیمه‌گر واگذار شده است.
از جمله انواع بیمه‌هایی که در حوزه اموال قرار می‌گیرندو اصل جانشینی در آن‌ها کاربرد دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بیمه آتش‌سوزی
بیمه زلزله
بیمه موبایل
بیمه آتش‌سوزی اماکن اداری و تجاری
بیمه آتش‌سوزی واحدهای صنعتی
در تمامی این موارد، در صورتی که عامل خسارت مشخص باشد، بیمه‌گر پس از جبران خسارت می‌تواند به نمایندگی از بیمه‌گزار اقدام قانونی برای دریافت وجه از مسبب حادثه انجام دهد.
اولین سوالی که با شنیدن نام بیمه عمر ممکن است در ذهن هر فردی به وجود بیاید این است که مزایای بیمه عمر چیست و به چه علت باید بیمه عمر داشته باشیم و آیا داشتن بیمه عمر ضروری است؟
- اگر می خواهید با آرامش خاطر زندگی کنید.
- اگر تامین کردن آینده خانواده به عهده شماست.
- اگر دل نگران دوران ناتوانی و از کار افتادگی خود هستید.
- اگر می خواهید دوران بازنشستگی را در رفاه و آسایش بگذرانید.
- اگر آرامش و راحتی خانواده تان برایتان مهم است.
- اگر می خواهید از حالا برای آینده کودکتان پس انداز کنید.
- اگر به تحصیلات فرزند دلبندتان اهمیت می‌دهید و می‌خواهید مخارج تحصیلی فرزندتان را تا رسیدن به مدارج عالی پرداخت کنید.
- اگر احساس می کنید به بیمه مکمل و تکمیلی برای بیمه‌های درمانی خود نیاز دارید.
- اگر دوست دارید با پرداخت مبالغ جزئی، سرمایه‌گذاری بزرگ و چشم گیری انجام دهید.
بیمه عمر گونه ای از بیمه است که می توان با پرداخت مبالغ جزئی به صورت ماهیانه، سالیانه و یا بازه‌های دلخواه و حتی در برخی موارد یکجا (با حداقل ۵ سال زمان انتظار) پس از گذشت مدتی که از قبل تعیین کرده‌اید ضمن دریافت پول نقد قابل توجهی به عنوان اصل سرمایه و سود متناظر آن، از خدمات و امتیازات بیشماری نیز بهره‌مند گردید.
هم اکنون در سرتاسر جهان، در کشورهای پیشرفته یا در حال پیشرفت اغلب افراد جامعه دارای بیمه عمر بوده و از خدمات آن استفاده می‌کنند. اما در کشور ما آشنایی چندانی با این نوع بیمه وجود ندارد. به همین خاطر قصد داریم در اینجا بخش کوچکی از مزایا و امتیازات این نوع بیمه را معرفی کنیم.
دریافت وام هایی با سود کم
هر زمان که نیاز فوری داشته باشید می‌توانید بدون تشریفات مرسوم و نیاز به ضامن و یا معرف و گیرودارهای قانونی و اداری در کوتاه‌ترین زمان و با نرخ بهره بسیار اندک وام بگیرید. می‌توانید در بازه‌های دلخواه سه ماهه تا دو ساله وام خود را باز پرداخت کنید .همچنین بعد از گذشت یکسال از باز پرداخت وام می‌توانید برای وام جدید درخواست بدهید.
پس اندازی مطمئن
در مورد افرادی که شکیبایی لازم برای پس انداز کردن را ندارند و هر آن ممکن است زحمات خود و هر آنچه ذخیره کرده‌اند را به باد هوا دهند بیمه عمر بسیار موثر است و می‌تواند نظم خوبی به این سرمایه گذاری مطمئن بدهد. پس شما یک سرمایه‌گذاری منظم و مطمئن انجام داده‌اید که می‌تواند ارثیه مطلوبی هم برای فرزندان و وراث شما باشد زیرا معاف از مالیات است که در بخش بعدی بیشتر توضیح خواهیم داد.
معافیت مالیاتی
مبالغی که در قبال بیمه عمر یا تامین آتیه پرداخت می‌کنید به هر میزانی که باشد شامل پرداخت مالیات نشده و معاف از مالیات است. حتی در صورت مرگ بیمه شده این سرمایه که به وراث او می‌رسد از قانون ارث تبعیت نمی‌کند و مالیات بر ارث نخواهد داشت و وارث های شما هم از پرداخت مالیات معاف هستند.
پوشش بیماری‌های خاص
در هنگام بیماری و زمانی که نیاز به درمان‌های پزشکی داشته باشید این بیمه نامه به کمک شما خواهد آمد. بیمه شدگان در برابر هزینه‌های سنگین بیماری‌های خاص مانند سکته قلبی، سکته مغزی، سرطان، عمل قلب باز و پیوند اعضای اصلی بدن تحت پوشش بیمه خواهند بود. برای دریافت کمک هزینه‌ها حتی نیازی به ارائه فاکتور هم نیست و حداکثر تا سی درصد سرمایه بیمه عمر پرداخت می‌شود.
