بیمه بیکاری و شرایط و مدارک لازم جهت دریافت آن در سال 1404

بیمه بیکاری برای حمایت از اقشاری که به‌صورت موقت و غیرارادی شغل خود را از دست داده‌اند، به‌وجود آمده‌است. برای آشنایی با شرایط بیمه بیکاری تامین اجتماعی در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.

بیمه بیکاری چیست؟

طبق قانون کار و تامین اجتماعی، به افرادی که بدون میل و اراده شخصی، شغل خود را از دست داده‌اند، مبلغی تحت عنوان بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد. افراد برای استفاده از این بیمه باید تحت پوشش تامین اجتماعی قرار داشته باشند.

برای اعلام بیکاری تا چه مدت فرصت داریم؟

بیمه‌شده باید حداکثر پس از گذشت ۳۰ روز از بیکاری خود، به واحد کار و امور اجتماعی اطلاع بدهد و آمادگی‌اش را برای اشتغال به کار مشابه اعلام کند. تشخیص ارادی و غیرارادی بودن بیکاری، بر عهده گروهی متشکل از نمایندگان اداره کار و رفاه اجتماعی، تعاون و سازمان تامین‌ اجتماعی است. شعب تامین‌ اجتماعی پس از تایید ادار‌ه‌هایی که نام آنها گفته شد، درخصوص برقراری و پرداخت مستمری بیکاری برای بیمه‌شدگان اقدام می‌کنند. نکته مهم در این است که مبلغ  این بیمه از روز اول شروع بیکاری محاسبه و پرداخت می‌شود.

شرایط دریافت بیمه بیکاری برای کارگران روز مزد

کارگران روزمزد در صورتی که از بیمه برخوردار نباشند، مشمول دریافت بیمه بیکاری نخواهند بود. این بیمه تنها به شاغلینی تعلق خواهد گرفت که کارفرما حق بیمه آنها را پرداخت کرده باشد.

بیمه بیکاری به چه کسانی تعلق میگیرد؟

آن دسته از بیمه‌شدگان می‌توانند روی مستمری ماهانه بیمه بیکاری حساب باز کنند که شرایط زیر را دارا باشند:

• حتما به‌صورت غیرارادی بیکار شده باشند.
• بازنشسته، مستمری بگیر یا از کار افتاده نباشند.
• پیش از بیکار شدن حداقل ۶ ماه سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند.
• حداقل یک‌سال سابقه بیمه در آخرین کارگاه داشته باشند.
• تبعه کشورهای دیگر نباشند.
• یک سال قرارداد کار با پرداخت حق بیمه داشته باشند.
• بیمه‌شدگانی که به دلیل حوادثی مانند سیل، زلزله، آتش‌سوزی بیکار شدند نیاز به داشتن حداقل سابقه بیمه ندارند، مشمول این بیمه خواهند شد.
• افرادی که در زمره صاحبان حرفه و مشاغل آزاد و بیمه شدگان اختیاری قرار می‌گیرند مشمول این بیمه نیستند.
• کارگران فصلی درصورتی‌که صرفا در میانه فصل کار اخراج شده و بیکاری آنها غیرارادی تشخیص داده شود مشمول دریافت مقرری این بیمه خواهند بود.
• افراد شاغل در کارهایی که ماهیت آن جنبه دائمی دارد و براساس قرارداد کار در مدت معینی مشغول کار بوده‌اند. با تشخیص واحدهای تعاون، کار و رفاه اجتماعی، درصورتی‌که در پایان قرارداد بیکار شوند و در آخرین کارگاه حداقل یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشند، مورد حمایت قرارگرفته و مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری خواهند شد.
• چنان‌چه بیمه‌شده‌ای حداکثر ظرف مدت ۲ ماه پس از طی دوران سربازی به محل کار خود بازگردد اما کارفرما از به‌کارگیری مجدد او خودداری کند، با احراز سایر شرایط می‌تواند از مقرری بیمه افراد بیکار استفاده کند.

مراحل تشکیل پرونده بیمه بیکاری

برای تشکیل پرونده این نوع بیمه، درصورتی‌که متقاضی بیمه با در دست داشتن مدارک لازم برای دریافت مقرری و داشتن شرایط بیمه بیکاری،‌ حداکثر ظرف مدت زمان ٣٠ روز از تاریخ بیکاری به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی مراجعه و آمادگی خود را برای اشتغال به کار تخصصی خود یا کار مشابه آن اعلام کند، پرونده او به جریان خواهد افتاد.

اما درصورتی‌که متقاضی دریافت بیمه نتواند در این بازه زمانی به اداره کار مراجعه کند و موضوع را اطلاع دهد، مراجعه وی پس از ٣٠ روز با ارائه عذر موجه و تایید هیات حل اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا ٣ ماه امکان‌پذیر خواهد بود.

مدارک لازم برای بیمه بیکاری

مدارک مورد نیاز برای بیمه بیکاری به شرح زیر است:

• اصل و کپی یکسال آخر قرارداد کار یا رای صادر شده
• عکس ۴*۳ جدید (۴ قطعه)
• اصل و کپی مدرک تحصیلی یا فنی
• اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه
• اصل و کپی کارت ملی
• اصل و کپی گواهی کار از شرکت
• اصل و کپی کارت پایان خدمت (فقط برای آقایان)
• کپی صفحه اول دفترچه بیمه
• معرفی‌نامه کارفرما

درخصوص گزینه آخر توضیح ضروری این‌که برای دریافت این بیمه، کارفرما باید در نامه‌ای به اداره کار مرکزی استان، دلیل بیکار شدن ناخواسته فرد را با درج زمان، به‌صورت مکتوب اعلام کند. تاریخ درج شده در این نامه باید یک روز پس از پایان قرارداد و آخرین روز ذکرشده در لیست بیمه باشد.

برای دریافت بیمه بیکاری به کجا مراجعه کنیم؟

مراجعه حضوری برای درخواست بیمه، اجباری نیست و تمامی افراد می‌توانند با ورود به آدرس bimebikari.mcls.gov.ir ثبت‌نام خود را انجام دهند. البته مراحل نهایی پیگیری بیمه بیکاری نیازمند مراجعه حضوری است.

برای این کار پس از ورود کد ملی، شماره بیمه و شماره بیمه کارگاه دکمه ادامه را بزنید تا درخواست شما ثبت شود. منظور از شماره بیمه مربوط که منحصربه‌فرد و متعلق به شماست و شماره کارگاه، محلی‌ است که تا ۳۰ روز گذشته در آن مشغول به کار بوده‌اید.

در صورت اطلاع نداشتن از این شماره‌ها به پورتال تامین اجتماعی مراجعه کرده و آنها را دریافت کنید. درصورتی‌که ۳ درصد حق بیمه بیکاری شما پرداخت نشده باشد، واجد دریافت حقوق بیمه بیکاری نیستید و با پیام زیر مواجه خواهید شد:

توجه داشته باشید که در صورت وارد نکردن درست اطلاعات هم این پیام را مشاهده خواهید کرد، بنابراین از درست بودن محتوا اطمینان حاصل کنید.

در غیر این‌صورت به مرحله بعدی هدایت خواهید شد تا فرم مربوطه را پر کنید. تصویر فرم را در زیر مشاهده می‌کنید:

پس از تکمیل این فرم و ثبت درخواست کد رهگیری به شما نمایش داده شده و برای شماره‌ای که وارد کرده‌اید پیامک می‌شود. این شماره را نیز نزد خود نگاه دارید و منتظر اطلاع‌رسانی‌های بعدی از طریق پیامک باشید.

ارسال از طریق پیامک:

توجه داشته باشید که درخواست بیمه بیکاری تنها شامل این مراحل نیست و برای تکمیل پروسه باید با در درست داشتن مدارک خود به اداره کار محل کارتان مراجعه کنید.

مدت زمان پرداخت 

مدت پرداخت این بیمه بستگی به سابقه پرداخت حق بیمه دارد. اما درنهایت مدت آن برای مجردین از ۳۶ ماه و متاهلین از ۵۰ ماه بیشتر نخواهد شد. البته محدودیتی در تعداد دفعات استفاده از این نوع بیمه وجود ندارد.

استثناء: افراد مسن مشمول قانون بیکاری که در زمان بیکار شدن ۵۵ سال یا بالاتر سن و سابقه پرداخت ۱۰ سال حق بیمه دارند، می‌توانند تا رسیدن به سن بازنشستگی از  این بیمه استفاده کنند.

مبلغ پرداختی بیمه بیکاری چگونه محاسبه می‌شود؟

میزان پرداخت مقرری بیمه بیکاری ۵۵ درصد متوسط حقوق و دستمزد بیمه‌شده است که براساس تعداد افراد تحت تکفل تا ۴ نفر و هر نفر ١٠ درصد قابل افزایش است، مشروط بر آن‌که از حداقل دستمزد همان سال که توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود، کمتر و از ٨٠ درصد حقوق بیمه‌شده بیشتر نباشد.
فردی که از مستمری ازکارافتادگی جزئی استفاده می‌کند همزمان می‌تواند از مقرری این بیمه نیز بهره‌مند شود.

حقوق بیمه بیکاری چه روزی از هر ماه واریز می‌شود؟

واریز حقوق این نوع بیمه معمولا بین دهم الی پانزدهم هر ماه انجام می‌شود. اگر پس از این مدت واریزی صورت نگرفت باید به شعب تامین اجتماعی مراجعه کرده و علت را جویا شوید.

آیا عیدی به بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد؟

 این بیمه یکی از حمایت‌های تامین اجتماعی محسوب می‌شود و صندوق تامين اجتماعی مکلف است با دريافت حق بيمه مقرر، به بيمه‌شدگانی که طبق مقررات اين قانون به‌طور موقت بيکار می‌شوند، مقرری بيمه بيکاری پرداخت كند.

درصورتی‌که عیدی از طرف کارفرما و به سبب وجود رابطه اشتغال و مزدبگیری پرداخت می‌شود. بنابراین طی دوران دریافت بیمه، به شخص واجد شرایط عیدی تعلق نمی‌گیرد.

بیمه بیکاری در چه صورتی قطع خواهد شد؟

• بیمه‌شده دوباره به کار اشتغال یابد.
• بیمه‌شده از قبول شغل مشابه پیشنهادشده خودداری کند.
• بیمه‌شده مستمری بازنشستگی دریافت کند یا دچار ازکارافتادگی کلی شود.
• مدت زمانی که بیمه به شخص تعلق می‌گیرد پایان یابد.
• بیمه‌شده فوت کند.
• بیمه‌شده بدون دلیل موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی خودداری کند.

بیمه بیکاری مشمول چه کسانی نمی‌شود؟

• اتباع خارجی
• بازنشستگان
• بیمه شده‌گان اختیاری
• از کار افتادگان کلی
• کارگران شاغل در کارگاه‌های خانوادگی

افراد تحت تکفل بیمه بیکاری چه کسانی هستند؟

• همسر
• فرزندان دختر مجرد که فاقد شغل و حرفه هستند.
• فرزندان پسر که کمتر از ۱۸ سال داشته باشند و فاقد شغل باشند.
• پدر و مادری که حداقل ۶۰ سال سن داشته باشند و پزشک تامین اجتماعی از کارافتادگی آنها تعیین کرده باشد و تحت تکفل فرد مشمول بیمه بیماری باشند.

قوانین بیمه بیکاری

 ماده ۱

تمام افراد تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی، مشمول بیمه بیکاری خواهند شد.

ماده ۲

افرادی که به دلیل مانند سیل، زلزله یا جنگ شغل خود را از دست می‌دهند، مشمول بیمه بیکاری خواهند شد.

ماده ۳

افرادی که تحت پوشش بیمه بیکاری قرار می‌گیرند، موظف به پرداخت مقرری خود هستند.

ماده ۴

اشخاص برای استفاده از این بیمه موظف به داشتن معرفی‌نامه از وزارت کار و امور اجتماعی محل خود هستند.

ماده ۵

پرداخت حق بیمه بیکاری از وظایف کارفرما است.  در واقع ۲۳ درصد از حق این بیمه توسط کارفرما پرداخت می‌شود.

تبصره: مواردی همچون حق بیمه بیکاری، نحوه دریافت آن، تخلف در بیمه بیکاری و پرداخت آن توسط کارفرما توسط سازمان تامین اجتماعی مشخص شده است.

ماده ۶

برای دریافت بیمه بیکاری افراد باید دارای شرایط زیر باشند:

•     شخص باید حداقل دارای یکسال سابقه بیمه باشد.
•     فراد باید تا ۳۰ روز بیکاری آمادگی خود را برای پیدا کردن شغل جدید اعلام کند. در صورت عدم پیدا کردن شغل مناسب و داشتن عذر موجه امکان تمدید بیمه بیکاری شخص تا ۳۰ روز امکان پذیر است.

تبصره  مدت زمانی که فرد از بیمه بیکاری استفاده می‌کند جزو سابقه بیمه او به حساب خواهد آمد.

ماده ۷ جمع مدت پرداخت مقرری جهت برخورداری از مزایای بیمه بیکاری، برای افراد مجرد ۳۶ ماه و برای متاهلین حداکثر ۵۰ ماه است.

تبصره: افراد ۵۵ سال یا بیشتر، تا زمان بازنشستگی از مزایای بیمه بیکاری بهره‌مند خواهند شد.

ماده ۸ در شرایط زیر بیمه بیکاری قطع خواهد شد:

• فرد بیمه شده مجدد مشغول به کار شود.
• فرد بیمه شده شغل پیشنهادی مرتبط با تخصص خود را رد کند.
• شخص از مستمری یا بازنشستگی استفاده کند.

تبصره:  در صورتی که مشخص شود شخص بیمه شده به میل خود بیکار است، موظف به برگرداندن مبلغی است که از بیمه بیکاری دریافت کرده است.

ماده ۹ کارفرمایان موظف هستند محل‌های کار خالی از شغل را به مراکز خدمات اشتغال معرفی کنند.

ماده ۱۰ حساب‌های درآمد بیمه بیکاری هر سال باید به وزیر بهداشت و وزیر کار اعلام شود.

ماده ۱۱ مجری قوانین بیمه بیکاری وزارت کار و امور اجتماعی و سازمان تامین اجتماعی است.

ماده ۱۲ هزینه‌های مرتبط با بیمه بیکاری توسط سازمان تامین اجتماعی پرداخت می‌شود.

چند نکته مهم درباره شرایط دریافت بیمه بیکاری

• چنان‌چه بیمه‌شده‌ای بر اساس مقررات قانون کار و رای صادره از مراجع حل اختلاف به‌دلیل کوتاهی در انجام وظایف محوله‌ یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی محل کار توسط کارفرما اخراج شده‌ باشد،  این بیمه به او تعلق نخواهد گرفت.
• وقتی یک فرد بیمه‌شده با دریافت حقوق روزهای بلاتکلیفی خود به کار قبلی بازگردد، باید تمامی مبالغ دریافت‌شده تحت ‌عنوان بیمه بیکاری را به سازمان تامین اجتماعی برگرداند.
• اگر پس از پرداخت بیمه به بیمه‌شده‌، مشخص شود آن شخص به‌صورت ارادی از کار ترخیص شده، فرد مذکور موظف است کلیه حقوق دریافت‌شده تحت عنوان مقرری بیمه بیکاری را به سازمان تامین اجتماعی بپردازد.
• چنان‌چه بیمه‌شده بیکار، باردیگر مشغول به کار شود و به هر علتی اشتغال مجددش را به سازمان تامین اجتماعی اطلاع ندهد و مبلغ ماهیانه بیمه را دریافت کند، باید دستمزدی که بابت بیمه از زمان بازگشت به کار دریافت کرده را به این سازمان بپردازد.
• مقرری دریافت‌شده تحت عنوان بیمه بیکاری مانند سایر مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی از مالیات معاف است.
• وابستگان تحت پوشش بیمه بیکاری درمانی عبارتند از: همسر، فرزندان اوناث به شرط عدم ازدواج و نداشتن شغل، فرزندان ذکور زیر ۱۸ سال، پسران بالای ۱۸ سالی که مشغول تحصیل هستند یا بنا بر تشخیص پزشک معتمد سازمان تامین اجتماعی از کارافتاده کلی محسوب می‌شود.
• پدر و مادر در شرایطی که سن پدر بالای ۶۰ سال بوده، از کار افتاده کلی باشد و خرج زندگی او از طریق بیمه‌شده تامین شود به‌علاوه خواهر و برادر تحت تکفل با شرایط فرزندان مونث و مذکر.
• کارگران فعال در پروژه‌هایی مانند فعالیت‌های عمرانی که ماهیت غیردائمی دارند و پس از پایان موضوع قرارداد یا اتمام قسمتی از کار بخشی از کارگران در آنها مازاد اعلام می‌شوند، مشمول این بیمه خواهند بود.
• همسر شخصی که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کند، می‌تواند مهریه خود را از محل این مستمری طلب کند.

جمع‌بندی

قانون این بیمه امکان مناسبی است که طی دوران بیکاری هر فرد می‌تواند دست‌کم گوشه‌ای از هزینه‌های زندگی او و خانواده‌اش را تامین کند. از جمله مزایای بیمه بیکاری باید به این نکته اشاره کرد که تمام مدتی که مستمری مذکور به حساب یک فرد واریز می‌شود، برای او به‌‌عنوان سابقه خدمت منظور می‌شود؛ به این معنا که ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری جزو سوابق پرداخت حق بیمه کارگران به لحاظ بازنشستگی، از کارافتادگی و فوت به حساب می‌آید. همچنین در صورت وجود نیاز به جذب نیرو، آن فرد در اولویت معرفی به واحدهای پذیرنده نیروی کار و اشتغال به کار جدید قرار می‌گیرد.