در کشور ما، دو نظام بزرگ بیمه‌ای یعنی بیمه نیروهای مسلح و بیمه تامین اجتماعی نقش مهمی در تأمین امنیت شغلی، درمانی و معیشتی مردم دارند. هر دو این بیمه‌ها برای حمایت از نیروی کار و تضمین آینده بازنشستگی و درمانی ایجاد شده‌اند؛ با این حال هر کدام از این بیمه‌ها در عمل تفاوت‌های زیادی از نظر قوانین، مزایا، جامعه هدف و نحوه ارائه خدمات دارند.
تفاوت‌های اصلی بین بیمه تأمین اجتماعی و بیمه نیروهای مسلح
در ظاهر هر دو انواع بیمه برای حمایت از کارکنان طراحی شده‌اند، اما در عمل تفاوت‌های ساختاری و عملکردی مهمی دارند. در ادامه به مهم‌ترین تفاوت‌ها اشاره می‌کنیم:
۱. نحوه پرداخت حق بیمه
در بیمه نیروهای مسلح، تمام هزینه‌های بیمه‌ای توسط دولت پرداخت می‌شود و کارکنان هیچ سهمی از حقوق خود نمی‌پردازند؛ اما در حق بیمه تأمین اجتماعی، بیمه‌شده و کارفرما هر دو در پرداخت سهم بیمه مشارکت دارند.
۲. خدمات درمانی و بیمارستانی
در بیمه نیروهای مسلح، مراکز درمانی اختصاصی ارتش، سپاه و فراجا به‌صورت مستقیم خدمات ارائه می‌دهند.
در این مراکز معمولا خدمات با کیفیت و نظم بیشتری ارائه می‌شود و اولویت با پرسنل نظامی است. در صورت مراجعه به مراکز غیروابسته، هزینه‌ها با ارائه مدارک و تأیید سازمان، بازپرداخت می‌شود.
در طرف دیگر، بیمه تأمین اجتماعی از طریق بیمارستان‌ها و درمانگاه‌های ملکی یا طرف قرارداد در سراسر کشور خدمات ارائه می‌دهد؛ اما به دلیل حجم بالای مراجعان، کیفیت خدمات در مناطق مختلف متفاوت است.
۳. بازنشستگی و میزان مستمری
در بیمه نیروهای مسلح، بازنشستگی بر اساس درجه، سمت و سابقه خدمت نظامی محاسبه می‌شود.
معمولاً نیروهای مسلح می‌توانند با سابقه کمتر از ۳۰ سال نیز بازنشسته شوند (در برخی موارد ۲۵ سال). علاوه بر مستمری، افراد تحت پوشش بیمه نیروهای مسلح می‌توانند از مزایای رفاهی و اقامتی در مراکز نظامی نیز بهره‌مند می‌شوند.
در تأمین اجتماعی، بازنشستگی معمولاً پس از ۳۰ سال سابقه بیمه و رسیدن به سن ۶۰ سال (مردان) یا ۵۵ سال (زنان) انجام می‌شود. میزان مستمری هم بر اساس میانگین حقوق دو سال آخر بیمه‌پردازی محاسبه می‌شود.
۴. بیمه بیکاری و حمایت‌های اجتماعی
در نیروهای مسلح، خدمت نظامی ماهیتی دائمی دارد و بیمه بیکاری در این سیستم تعریف نشده است. البته ازکارافتادگی تنها در موارد خاص مثل مجروحیت در حین خدمت شامل حمایت‌های ویژه می‌شود. اما در تأمین اجتماعی، بیمه بیکاری یکی از خدمات اصلی است و کارگران مشمول قانون کار در صورت بیکار شدن غیرارادی، می‌توانند از مزایای آن استفاده کنند.
۵. استقلال سازمانی و دسترسی به اطلاعات
سازمان خدمات درمانی نیروهای مسلح از نظر مالی و اداری کاملاً مستقل است و اطلاعات بیمه‌شدگان نظامی محرمانه محسوب می‌شود؛ اما تأمین اجتماعی یک سازمان عمومی است که اطلاعات بیمه‌شدگان در سامانه‌های الکترونیکی قابل مشاهده و پیگیری است.
جمع بندی
بیمه نیروهای مسلح، سیستمی منظم، منسجم و کاملاً دولتی برای کسانی است که در لباس خدمت از مرزهای کشور پاسداری می‌کنند. در طرف مقابل، بیمه تأمین اجتماعی با ساختاری گسترده و مردمی، ستون فقرات نظام رفاه کشور است. هر کارگر، کارمند یا صاحب شغلی آزاد می‌تواند مشمول دریافت خدمات تامین اجتماعی شود و در این زمینه محدودیتی وجود ندارد.