تفاوت فسخ و ابطال بیمه‌نامه شخص ثالث

در صورت فسخ بیمه‌نامه، بخشی از پول بیمه به بیمه‌گذار برگردانده می‌شود اما در صورت ابطال، معمولاً پولی برنمی‌گردد و شرکت بیمه هم هیچ مسئولیتی در قبال پرداخت خسارت ندارد.

فسخ بیمه‌نامه

فسخ بیمه‌ شخص ثالث به معنای پایان دادن به قرارداد بیمه در طول مدت اعتبار آن است. این عمل معمولاً به دلیل نقض شرایط قرارداد یا عدم پرداخت حق بیمه توسط یکی از طرفین (بیمه‌گذار یا بیمه‌گر) انجام می‌شود.

شرایط فسخ از سوی بیمه‌گذار

به طور کلی، امکان فسخ بیمه‌نامه شخص ثالث از سوی بیمه‌گذار نسبت به بیمه‌گر محدودتر بوده و تنها در شرایط خاصی امکان‌پذیر است. در هر یک از این موارد، ارائه مدارک معتبر و درخواست رسمی از سوی بیمه‌گذار ضروری است تا شرکت بیمه بتواند درخواست را بررسی کرده و در صورت تأیید، اقدام به فسخ قرارداد کند. البته در صورت توقف یا ناتوانی بیمه‌گر در ایفای تعهدات هم بیمه‌گذار می‌تواند نسبت به فسخ قرارداد بیمه اقدام کند.

اسقاط خودرو

اسقاط خودرو به معنای از رده خارج شدن و غیرقابل استفاده بودن آن است. این وضعیت معمولاً به دلیل تصادف‌های شدید، آسیب‌های جدی یا دیگر عوامل محیطی ایجاد می‌شود. اگر بیمه‌گذار بخواهد که در این شرایط نسبت به فسخ بیمه‌نامه شخص ثالث خود اقدام کند، ضمن ارائه درخواست رسمی خود همرا با دلایل مستند، باید مدارک مربوطه شامل گواهی اسقاط از مراجع ذی‌صلاح (مانند پلیس یا مراکز اسقاط) را در اختیار بیمه‌گر قرار دهد.

سرقت خودرو

بیمه‌گذار می‌تواند در صورت به سرقت رفتن خودروی خود، نسبت به فسخ قرارداد بیمه اقدام کند. برای این کار وی باید گواهی معتبر از نیروی انتظامی یا مراجع قانونی دیگر مبنی بر سرقت خودرو ارائه دهد. البته در این شرایط شرکت‌های بیمه معمولا بعد از گذشت مدت معینی از زمان سرقت، درخواست فسخ را بررسی می‌کنند. در صورتی که خودرو پس از سرقت پیدا شود، امکان فسخ وجود ندارد و قرارداد بیمه همچنان معتبر خواهد بود.

فرسودگی خودرو

چنانچه خودرو کارایی و ایمنی خود را به دلیل استفاده طولانی‌مدت یا عدم نگهداری مناسب، تا حد زیادی از دست دهد، اصطلاحا دچار فرسودگی می‌شود. فرسودگی معمولا به دلیل مشکلات فنی، زنگ‌زدگی یا خرابی‌های جدی ایجاد می‌شود.

در این شرایط هم صاحب خودرو می‌تواند با ارائه گواهی معتبر از کارشناسان فنی یا مراکز مربوطه مبنی بر فرسودگی خودرو، درخواست رسمی خود را به شرکت بیمه برای فسخ قرارداد بیمه ارائه دهد. شرکت بیمه هم در صورت لزوم می‌تواند برای حصول اطمینان، وضعیت خودرو را بررسی و فسخ قرارداد بیمه شخص ثالث را به اجرا درآورد. 

شرایط فسخ از سوی بیمه‌گر

بیمه‌گر هم می‌تواند تحت شرایط خاصی مانند عدم پرداخت اقساط، اعلام ارزش نادرست و عدم ارائه اطلاعات صحیح به صورت یکطرفه اقدام به فسخ بیمه نامه کند. این شرایط البته شباهت‌هایی به شرایط ابطال بیمه شخص ثالث نیز دارد.

هر یک از این شرایط نیازمند ارائه مستندات و بررسی‌های لازم است تا شرکت‌های بیمه بتوانند تصمیمات خود را بر اساس قوانین و مقررات مربوطه اتخاذ کنند. در صورت فسخ، حقوق مالی مرتبط با حق بیمه نیز بر اساس شرایط مشخص، محاسبه و به بیمه‌گذار عودت داده خواهد شد. این مورد مهم‌ترین تفاوت فسخ و ابطال بیمه‌نامه شخص ثالث است.

عدم پرداخت اقساط

بیمه‌گذار موظف است که حق بیمه را به صورت یکجا یا اقساطی پرداخت نماید. اگر بیمه‌گذار در صورت خرید اقساطی  بیمه شخص ثالث، قسط‌های بیمه را در موعد مقرر پرداخت نکند، شرکت بیمه می‌تواند نسبت به فسخ قرارداد بیمه اقدام کند. شرکت بیمه معمولا مدت زمان مشخصی را به بیمه‌گذار مهلت می‌دهد تا اقساز معوقه را پرداخت کند و در صورت عدم پرداخت، قرارداد را فسخ خواهد کرد. 

در صورت فسخ به دلیل عدم پرداخت اقساط، حق بیمه‌ای که تا آن زمان پرداخت شده است، بر اساس مدت زمان پوشش محاسبه و باقیمانده آن به بیمه‌گذار عودت داده می‌شود.

نکته: شرکت بیمه حتی پس از اتمام مهلت پرداخت، موظف است که قبل از فسخ به بیمه‌گذار اطلاع داده و او را از وضعیت پرداخت قسط‌ها آگاه کند.

ارزش اعلام شده نادرست مورد بیمه شده

ارزش مورد بیمه باید دقیق و واقعی باشد. در صورتی که بیمه‌گذار ارزش خودرو یا مورد بیمه را بیشتر از مقدار واقعی اعلام کند، شرکت بیمه می‌تواند قرارداد بیمه را فسخ کند. بیمه گر این اختیار را دارد که در زمان صدور بیمه‌نامه یا در طول مدت اعتبار آن، ارزش مورد بیمه را بررسی کند. اگر مشخص شود که ارزش اعلام شده نادرست بوده است، شرکت حق دارد قرارداد را فسخ کند.

همچنین اگر شرکت بیمه اطلاع پیدا کند که بیمه‌گذار عمدا یا سهوا با ارئه اطلاعات نادرست، باعث شده که ارزش مورد بیمه نادرست ارزیابی شود، می‌تواند قرارداد را فسخ کند. به علاوه عدم ارائه مدارک لازم برای بررسی ارزش مورد بیمه نیز می‌تواند منجر به فسخ قرارداد شود.

عدم ارائه اطلاعات صحیح

بیمه‌گذار موظف است که اطلاعات دقیق و کاملی را در رابطه با  نوع، مدل، سال ساخت، شماره موتور، شماره شاسی، شماره شهربانی، قدرت موتور (و یا حجم سیلندر)، مورد استعمال و ظرفیت مسافرگیری یا بارگیری مجاز وسیله نقلیه مورد بیمه، ارائه دهد.

همچنین در صورتی که یدک و تریلری به به وسیله نقلیه مذکور متصل باشد یا بیمه‌گذار حرفه و شغلی داشته باشد که ممکن است احتمال خطر را افزایش دهد، باید به بیمه‌گر اطلاع دهد. هرگونه نقص یا نادرستی در این اطلاعات می‌تواند منجر به فسخ قرارداد شود. تفاوتی ندارد که نقص در اطلاعات عمدی باشد (مثلاً برای کاهش حق بیمه) یا سهوی باشد (مانند فراموشی)، شرکت بیمه این حق را دارد که بر اساس نوع نقص، اقدام به فسخ قرارداد بیمه کند.

ابطال بیمه‌نامه شخص ثالث

ابطال بیمه‌ شخص ثالث به معنای بی‌اعتبار شدن قرارداد از زمان صدور آن است. در این حالت، هیچ یک از طرفین (بیمه‌گذار و بیمه‌گر) مسئولیتی نسبت به یکدیگر نخواهند داشت و شرکت بیمه هیچ خسارتی را پرداخت نخواهد کرد. ابطال بیمه شخص ثالث معمولاً به دلیل وجود نقص‌های اساسی در قرارداد یا اطلاعات نادرست ارائه شده توسط بیمه‌گذار، انجام می‌شود.

فرآیند ابطال بیمه‌نامه

ابطال بیمه نامه شخص ثالث، مراحل خاص خود را دارد که در ادامه قابل بررسی است:

• ارائه درخواست ابطال: اگر بیمه‌گذار بخواهد که بیمه نامه را ابطال کند، باید درخواست رسمی خود را به شرکت بیمه ارائه دهد.
• ارائه مدارک لازم: ارائه مدارک مستند مانند گواهی‌های مربوط به وجود دو بیمه‌نامه یا اطلاعات نادرست.
• بررسی درخواست توسط شرکت بیمه: شرکت بیمه درخواست ابطال بیمه نامه شخص ثالث را بررسی کرده و در صورت تأیید، اقدام به ابطال خواهد کرد.

• استرداد حق بیمه: در صورت ابطال بیمه شخص ثالث، حق بیمه پرداختی بر اساس مدت زمان اعتبار قرارداد محاسبه و به بیمه‌گذار برگردانده می‌شود.

شرایط ابطال بیمه نامه

هر یک از طرفین قرارداد می‌توانند در صورت بروز شرایط زیر، درخواست ابطال بیمه نامه شخص ثالث را داشته باشند. 

وجود دو بیمه‌نامه برای یک خودرو

دیگر تفاوت بطلان و فسخ بیمه، این مورد است؛ در صورتی که برای یک خودرو دو بیمه‌نامه شخص ثالث صادر شده باشد، بیمه‌گذار می‌تواند برای یکی از آن‌ها درخواست ابطال بیمه نامه را داشته باشد. در چنین شرایطی بیمه‌نامه‌ای که تاریخ صدور آن دیرتر است، باطل شده و حق بیمه پرداختی باید به بیمه‌گذار، از طرف شرکت بیمه پرداخت شود.  این حق بیمه معمولاً به نسبت مدت زمان باقی‌مانده تا پایان قرارداد قابل محاسبه است.

ارائه اطلاعات نادرست

همانند فسخ بیمه نامه، ارائه عمدی یا سهوی اطلاعات نادرست یا ناقص به شرکت بیمه ارائه کند، می‌تواند منجر به ابطال قرارداد بیمه نامه شود. به عنوان مثال، اگر ارزش خودرو یا نوع آن به اشتباه اعلام شود، شرکت بیمه حق دارد قرارداد را باطل کند. 

عدم رعایت شرایط مندرج در قانون بیمه شخص ثالث

ارائه اطلاعات نادرست، شامل مواردی مانند عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط به صدور بیمه نیز می‌شود. اگر یکی از طرفین (بیمه‌گذار یا بیمه‌گر) در زمان عقد قرارداد اقدام به فریب یا گمراه کردن طرف مقابل کند، طرف دیگر این حق را خواهد داشت که قرارداد را بدون پرداخت خسارت باطل کند.

 

تفاوت فسخ و ابطال بیمه‌نامه شخص ثالث

با اینکه به نظر می‌‌رسد تفاوت فسخ و ابطال بیمه‌ شخص ثالث چندان زیاد نباشد، اما این دو مورد تفاوت‌های اساسی با هم دارند که در قالب جدول زیر، نکات کلیدی آن‌ها قابل بررسی هستند؛

 

	ابطال بیمه نامه شخص ثالث	فسخ بیمه نامه شخص ثالث
تعریف	بی‌اعتبار شدن بیمه‌نامه از ابتدای قرارداد	لغو قرارداد در طول مدت اعتبار
زمان وقوع	در زمان صدور یا در شرایط خاص	بعد از عقد قرارداد
دلایل انجام	ارائه اطلاعات نادرست عدم بیان حقایق وقوع خطر قبل از صدور	عدم پرداخت قسط حق بیمه تغییر شرایط خطر عدم رعایت شرایط قراردادی
عواقب	هیچ مبلغی به بیمه‌گذار بازگشت داده نمی‌شود شرکت بیمه مسئولیتی در قبال خسارات ندارد	حق بیمه براساس مدت زمان پوشش محاسبه و باقیمانده آن عودت داده می‌شود.  شرکت بیمه مسئولیت پرداخت خسارات تا زمان فسخ دارد
امکان اعتراض	معمولاً حق اعتراض وجود ندارد	بیمه‌گذار می‌تواند به دلایل فسخ اعتراض کند

ابطال و فسخ، بخشی از مفاد قرارداد بیمه شخص ثالث

بیمه شخص ثالث پیش از هرچیز یک قرارداد حقوقی است و هریک از طرفین این قرارداد (بیمه‌گذار و بیمه‌گر) در قبال یکدیگر مسئولیت‌ها و تعهداتی دارند. عدم پایبندی به برخی از این تعهدات توسط هر یک از طرفین می‌تواند به فسخ یا ابطال قرارداد بیانجامد. تفاوت فسخ و ابطال بیمه‌نامه شخص ثالث در نوع تخطی از این تعهدات است.