قانون تصادف با خودروی نامتعارف + نحوه محاسبه و قوانین پرداخت خسارت

ممکن است هنگامی که یک خودروی گران‌قیمت در خیابان می‌بینید، از خود بپرسید که «اگر یک پراید در تصادف با یک خودروی میلیاردی مقصر باشد، راننده مقصر چطور خسارت را پرداخت خواهد کرد؟». از همین حالا بدانید که در این صورت، نیاز نیست نگران راننده پراید باشید، زیرا قانون تصادف با خودروی نامتعارف تدبیری برای پرداخت خسارات خودروهای گران‌بها اندیشیده است. گرچه این قانون دارای برخی پیچیدگی‌هاست، اما باعث کم شدن حجم ورودی شکایت‌های مربوط به تصادفات به شوراها و دادگاه‌ها شده است.

قانون شخص ثالث و بیمه شخص ثالث

قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه یا بطور اختصار “قانون بیمه شخص ثالث” مشتمل بر ۶۶ ماده و ۵۵ تبصره در جلسه علنی روز دوشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۵ مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۵ به تأیید شورای نگهبان رسید. این قانون نحوه رسیدگی و پرداخت خسارت‌های ثالث مالی، بدنی و حوادث راننده و همچنین وظایف نهادهای مربوطه از جمله بیمه گران، صندوق، پلیس راهور و … را مشخص کرده است.

منظور از خودروی نامتعارف یا خودروی لوکس چیست؟

در ماده ۸ قانون شخص ثالث حداقل مبلغ بیمه در بخش خسارت بدنی معادل حداقل ریالی دیه یک مرد مسلمان در ماههای حرام است و همچنین حداقل مبلغ بیمه در بخش خسارت مالی معادل دو و نیم درصد ( ۵ /۲%) تعهدات بدنی است. در سال جاری ۱۴۰۳ دیه یک مرد مسلمان در ماه حرام ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان است. پس با یک حساب ساده میتوان متوجه شد که حداقل تعهدات مالی در سال جاری ۴۰ میلیون تومان است. بند قانونی که در تصادف با خودروهای گران ‌قیمت از شما محافظت می‌کند، تبصره ۳ و ۴ ماده ۸ قانون جدید بیمه شخص ثالث است که ابتدا به تعریف خودروهای متعارف و نامتعارف می‌پردازد و سپس نحوه محاسبه خسارت آنها را توضیح می دهد.

خودروی متعارف و نامتعارف

در تبصره ۴ ماده ۸ قانون شخص ثالث چنین آمده است: منظور از خودروی متعارف خودرویی است که قیمت آن کمتر از پنجاه درصد ( ۵۰%) سقف تعهدات بدنی که در ابتدای هر سال مشخص می شود، باشد. با توجه به سقف تعهدات بدنی در سال ۱۴۰۳ میتوان نتیجه گرفت خودروی های با قیمت کمتر از ۸۰۰ میلیون تومان متعارف و خودروهای با قیمت ۸۰۰ میلیون و بیشتر نامتعارف محسوب می شوند. از آن جا که قوه قضاییه هر سال نرخ دیه را تعیین می‌کند و عموما تغییر می‌دهد، بیمه مرکزی نیز هر ساله بر این اساس تعهدات مالی و بدنی بیمه شخص ثالث را تعیین می‌کند. برای تعیین ارزش معاملاتی خودرو نیز لازم است به ارزیاب رسمی خسارت بیمه مرکزی و یا کارشناس رسمی دادگستری مراجعه کنید. البته در اصلاحیه سال ۱۳۹۸ در تعریف گرانترین خودروی متعارف و خودروهای نامتعارف چنین آمده است :

گران ترين خودروي متعارف: خودروي سواري است كه ارزش روز آن در زمان وقوع حادثه به تشخيص ارزيابان خسارت، كارشناسان ارزيابي خسارت شركت هاي بيمه و يا كارشناسان رسمي دادگستري، كمتر از پنجاه درصد سقف تعهدات بدني كه در ابتداي هر سال اعلام مي شود باشد.

خودروي نامتعارف: خودروي سواري است كه ارزش روز آن در زمان وقوع حادثه به تشخيص ارزيابان خسارت، كارشناسان ارزيابي خسارت شركت‌های بيمه و يا كارشناسان رسمي دادگستري، معادل يا بيشتر از پنجاه درصد سقف تعهدات بدني كه در ابتداي هر سال اعلام مي شود باشد. حال بیایید تا ببینیم منظور از خودروی سواری چیست؟

تعریف وسیله نقلیه، خودرو و انواع آن از نظر قوانین راهور و بیمه

مطابق بندهای ۹۹ و ۱۱ و ۵۱ ماده یک آیین نامه راهنمايي و رانندگي مصوب ۱۸/۳/۱۳۸۴تعریف وسیله نقلیه، موتورسیکلت و خودرو و انواع آن در زیر آمده است:

وسیله نقلیه: و‌سايل موتوري و غيرموتوري و موتورسيكلت كه براي جابجايي انسان و كالا در راه به كار مي‌رو‌د.

و‌سيله نقليه موتوري: هر نوع و‌سيله نقليه‌اي كه داراي حداقل يك چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و داراي موتور و سامانه انتقال قدرت است و براي حمل بار يا انسان به‌كار مي‌رو‌د كه به آن خودرو نيز گفته مي‌شود.

موتورسيكلت: و‌سيله نقليه‌اي براي حمل انسان كه داراي دو يا سه چرخ با اتاقك پهلو (سايد‌كار) يا بدو‌ن آن و مجهز به يك موتور محركه باشد.

خودرو: هر نوع و‌سيله نقليه قابل حركت در راه‌ها است كه نيرو‌ي محركه آن از موتور می باشد، به استثناي و‌سايل نقليه ريل‌رو و که انواع آن عبارتند از:

• سواري: خودرو‌يي است كه براي حمل انسان ساخته شده و ظرفيت آن با راننده حداكثر ۶ نفر است. ‌
• سواري استيشن (سفري): نوعي خودرو سواري است كه فضاي بار با فضاي سرنشين يكسره باشد و ظرفيت آن با راننده حداقل ۷ و حداكثر ۹ نفر است.
• ‌سواري‌كار: اتومبيلي است دو ديفرانسيل كمك‌دار با اتاق جدا از شاسي يا اتومبيلي كه ظرفيت آن با راننده بين ۱۰ تا ۱۵ نفر باشد.
• ‌اتوبوس: هر نوع و‌سيله نقليه موتوري مسافربري كه ظرفيت آن با راننده و كمك راننده ۲۷ نفر يا بيشتر باشد.
• ‌اتوبوس برقي: اتوبوسي كه نيرو‌ي محركه آن به و‌سيله باتري يا نيرو‌ي برق تأ‌مين مي‌شود.
• ‌اتوبوس دو طبقه: و‌سيله نقليه موتوري مسافربری كه قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه رو‌ي هم و با يك سازه مشترك بوده و ظرفيت آن با راننده حداقل ۲۷ نفر است.
• ‌ميني‌بوس: خودرو‌ي مسافربري است كه ظرفيت آن با راننده بين ۱۶ تا ۲۶ نفر مي‌باشد.
• ‌تراكتور: نوعي خودرو است كه براي كارهاي كشاو‌رزي، صنعتي و عمراني مانند شخم‌زدن، حفاري، بارگيري و كشيدن دنباله بند و غيره به‌كار مي‌رو‌د.
• باركش: هرنوع خودرو‌يي كه براي حمل بار ساخته شده است و شامل انواع کامیون، کامیونت، کشنده، وانت تک و دوکابین، تریلر و نیمه تریلر می باشد.

نکته : البته مطابق قوانین و آیین نامه های اجرایی قانون شخص ثالث و از نظر بیمه مرکزی ج.ا.ا ایران تعریف وسیله نقلیه و خودرو و انواع آن به شرح زیر است:

وسیله نقلیه: عبارت است از وسایل نقلیه موتوری زمینی و ریلی شهری و بین شهری و واگن متصل یا غیر متصل به آن و یدک و کفی (تریلر) متصل به آنها.

خودرو: وسایل نقلیه سواری شخصی که برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت مجاز آن با احتساب راننده حداکثر شش نفر است.

بارکش: هرنوع خودرو‌يي كه براي حمل بار ساخته شده است.

اتوکار: وسیله نقلیه ای که ظرفیت مسافر گیری آنها بیش از ۶ نفر بوده (ون، مینی بوس و اتوکار) و برای حمل و نقل عموعی مسافر به کار می‌روند.

موتورسیکلت: وسیله نقلیه موتوری دو، سه یا چهار چرخ یا دارای چرخهای دوقلو می‌باشد.

ماشین آلات کشاورزی: گونه‌ای از ماشین‌آلات است، که در عملیات کشاورزی و در مزارع مورد استفاده قرار می‌گیرند.

یدک: وسیله ای است كه با يك و‌سيله نقليه موتوري كشيده مي‌شود وبرخی کاربری‌های آن عبارتند از: اتاق بار چوبی و فلزی – بونکر و تانکر و …

مطابق تعاریف بالا می توان نتیجه گرفت فقط خودروهای سواری شخصی (برای حمل انسان ساخته شده و ظرفیت مجاز آن با احتساب راننده حداکثر شش نفر است) که قیمت آنها ۸۰۰ میلیون و یا بیشتر باشد نامتعارف شناخته شده و کلیه بارکش‌ها (شامل انواع کامیون، کامیونت، ون و وانت بار ها) ، اتوکارها، موتورسیکلتها و سواری کارها (همان شاسی بلندها) متعارف محاسبه می گردند. پس مراقب باشید کلاه سرتان نرود.

محاسبه خسارت خودروی نامتعارف

در تبصره ۳ ماده ۸ قانون شخص ثالث گفته شده که خسارت مالی (چه مستقیم و چه افت قیمت) ناشی از حوادث رانندگی وارده به خودروي نامتعارف را شرکت بيمه گر وسيله نقليه مسبب حادثه، صرفا تا ميزان خسارت متناظر وارده به گرانترين خودروي متعارف، از طريق بيمه نامه شخص ثالث پرداخت خواهد نمود و یا مقصر حادثه باید آن را جبران نماید. به زبان ساده تر حداکثر خسارتی که مالک یک خودرو گران قیمت در تصادفات می‌تواند از مقصر حادثه بابت خسارت وارده مطالبه نماید ۸۰۰ میلیون تومان در سال ۱۴۰۳ است (نصف دیه ماه حرام در سال ۱۴۰۳)، حتی اگر خسارتی که به خودروی وی وارد شده باشد بیش از این عدد باشد.

بطور مثال اگر در تصادف یک پراید با یک بی ام و ۵۲۸ وسیله نقلیه پراید مقصر شناخته شده باشد و چراغ عقب بی ام و شکسته شده باشد مقدار خسارتی که راننده پراید و یا بیمه نامه شخص ثالث پراید به مالک بی ام و پرداخت خواهد کرد (با فرض اینکه ارزش چراغ عقب بی ام و ۵۲۸ در بازار حدود ۵۵ میلیون تومان باشد)، فقط ۸۰۰.۰۰۰ تومان خواهد بود (ارزش چراغ عقب پژو پارس حدوداً ۸۰۰.۰۰۰ تومان می باشد) و الباقی خسارت از مالک پراید قابل مطالبه و وصول نخواهد بود و یا اینکه اگر پراید (مقصر حادثه) به آینه یک خودروی بی ام و (با ارزش حدوداً ۵۰ میلیون تومان) آسیب بزند، بیمه شخص ثالث او تنها خسارتی معادل آینه گران‌ترین خودروی متعارف را به صاحب خودروی لوکس پرداخت خواهد کرد (چیزی در حدود ۲ میلیون تومان) و جبران بقیه هزینه‌ها بر عهده صاحب آن خودرو خواهد بود.

در نظر داشته باشید که اگر خودروی نامتعارف قطعه‌ای داشته باشد که در گران‌ترین خودروی متعارف یافت نمی‌شود، قیمت قطعه‌ای مشابه آن ملاک پرداخت خسارت خواهد بود. همچنین اگر بین قطعات انواع گران‌ترین خودروهای موجود اختلاف قیمت وجود داشته باشد، کارشناس رسمی بیمه وظیفه دارد گران‌ترین قطعه را ملاک عمل و محاسبه قرار دهد.

محاسبه خسارت تصادف با خودروی نامتعارف بدون بیمه شخص ثالث

تبصره ۵ ـ ارزیابان خسارات موضوع ماده ( ۳۹) و کارشناسان ارزیاب خسارت شرکت‌های بیمه و کارشناسان رسمی دادگستری در هنگام برآورد خسارت، موظفند مطابق این ماده اعلام نظر کنند.

پس اگر راننده مقصر تحت پوشش بیمه شخص ثالث نباشد، خسارت زیاندیده بر اساس تبصره ۵ ماده ۸ قانون شخص ثالث محاسبه و پس از طرح دعوای حقوقی در شورا و یا دادگاه و اخذ تامین دلیل به وی توسط مقصر پرداخت می گردد.

پرداخت خسارت خودروی متعارف چگونه است؟

اگر راننده مقصر با یک خودروی متعارف تصادف کرده باشد، پرداخت خسارات به یکی از این دو صورت خواهد بود:

• در صورتی که طبق نظر کارشناس رسمی میزان خسارت زیاندیده از حداکثر تعهدات مالی بیمه شخص ثالث مسبب حادثه کمتر باشد، بیمه گر مقصر حادثه همه خسارات را جبران خواهد کرد.
• در صورتی که خسارت زیاندیده از حداکثر تعهدات مالی بیمه شخص ثالث فراتر رود، شرکت بیمه گر راننده مقصر تا سقف تعهدات مالی مندرج در بیمه نامه شخص ثالث خسارت زیاندیده را پرداخت کرده و مسبب حادثه باید مازاد خسارت را از جیب بپردازد.

در نظر داشته باشید که برخلاف تعهد خسارات بدنی، تعهد مالی بیمه شخص ثالث (که نشان دهنده تعهدات بیمه‌گر برای جبران خسارات مالی است) توسط شما هنگام خرید بیمه تعیین می‌شود. شما می‌توانید سقف تعهدات مالی را بین ۲.۵ تا ۵۰ درصد دیه کامل در ماه‌های حرام خریداری کنید. یعنی در سال ۱۴۰۳، میزان تعهدات بیمه شخص ثالث می‌تواند بین ۴۰ میلیون تا ۸۰۰ میلیون تومان باشد. هر چقدر سقف تعهدات بیشتری انتخاب کنید، حق بیمه شخص ثالث شما نیز بیشتر خواهد شد، اما از کامل بودن پوشش‌ خسارات مطمئن می‌شوید. یعنی با خریداری کردن مازاد مالی ۸۰۰ میلیون تومانی در هر تصادفی (چه با خودروی متعارف و چه با خودروی نامتعارف) شما هیچ گونه نگرانی نداشته و هیچ مبلغی از جیب پرداخت نخواهید کرد.

خسارت افت قیمت خودروی نامتعارف

حالا که می‌دانیم جبران قسمت قابل توجهی ازخسارات خودروهای لوکس بر عهده صاحبان آن‌هاست، خوب است با شرایط افت قیمت این خودروها نیز آشنا شوید. هر خودروی صفری که در تصادف آسیب ببیند، افت قیمت شدیدی پیدا می‌کند و این می‌تواند به نگرانی‌های هزینه‌های تعمیر خودرو اضافه شود.

خسارت افت قیمت خودروی نامتعارف در صورتی توسط بیمه شخص ثالث مقصر جبران خواهد شد که مجموع خسارات مالی مستقیم و افت قیمت (بر اساس یک خودروی متعارف) از سقف تعهدات بیمه شخص ثالث فراتر نرود. البته صاحب خودروی نامتعارف می‌تواند از راننده مقصر به دلیل افت قیمت خودروی خود شکایت کند و خسارت پرداخت نشده را (تا سقف خسارت متناظر با گرانترین خودروی متعارف) مستقیما از مقصر تصادف دریافت کند.

(برای کسب اطلاعات بیشتر از نحوه دریافت خسارت افت قیمت از بیمه ثالث به مقاله  https://bimebazar.com/blog/diminished-car-value-after-an-accident  مراجعه کنید.)

حکم دادگاه در تصادف خودرو نامتعارف چیست؟

اگر خسارت پرداخت شده از نظر صاحب خودروی لوکس عادلانه نباشد، راننده می‌تواند اعتراض خود را نسبت به نظر کارشناس بیمه به دادگاه ببرد و برای دریافت خسارت بیشتر و دریافت خسارت افت قیمت تلاش کند. البته قبل از مراجعه به دادگاه می تواند از طریق زیر عمل نماید.

در ماده ۳۹ قانون شخص ثالث آمده است: در حوادث رانندگی منجر به خسارت مالی، پرداخت خسارت به صورت نقدی و با توافق زیان دیده و شرکت بیمه مربوط صورت می گیرد. در صورت عدم توافق طرفین در خصوص میزان خسارت قابل پرداخت، شرکت بیمه موظف است در صورت تقاضای زیان دیده، وسیله نقلیه خسارت دیده را در تعمیرگاه مجاز و یا تعمیرگاهی که مورد قبول زیان دیده باشد تعمیر نموده و هزینه های تعمیر را تا سقف تعهدات مالی مندرج در بیمه نامه مذکور پرداخت کند. همچنین در تبصره این ماده نحوه حل اختلاف را به این صورت شرح داده است: در صورتی که اختلاف از طریق مذکور حل و فصل نشود، موضوع به یک ارزیاب خسارت (دارای مجوز ارزیابی خسارت از بیمه مرکزی) به انتخاب و هزینه زیان دیده ارجاع می شود. هریک از طرفین ظرف مدت بیست روز از تاریخ اعلام نظر کتبی ارزیاب می توانند در مرجع صالح، اقامه دعوی کنند. در صورت عدم طرح دعوی توسط طرفین در مهلت مقرر نظر ارزیاب خسارت، قطعی و لازم الاجراء است.

البته از آن جا که استفاده از فرمول‌هایی که گفتیم کاملا مطابق قانون است، معمولا تلاش برای افزایش میزان خسارت دریافتی راه به جایی نمی‌برد، اما ممکن است امکان دریافت خسارت افت قیمت خودرو وجود داشته باشد.

با خودروهای لوکس چکار کنیم؟

در نهایت می‌توان گفت که اگر با یک خودروی لوکس تصادف کرده‌اید، نگران نباشید. زیرا طبق قوانین، حداکثر خساراتی که باید پرداخت کنید (از بابت خسارت مستقیم و افت قیمت) به سقف ۵۰% دیه کامل ماه‌های حرام محدود است و بسته به تعهدات مالی بیمه شخص ثالث توسط بیمه‌گرتان پرداخت خواهد شد. اگر صاحب یک خودروی لوکس هستید و دغدغه جبران هزینه‌های تصادفات را دارید، می‌توانید با خرید بیمه بدنه، همه خسارات وارده به خودروی خود را جبران کنید، چه مقصر حادثه باشید و چه نباشید.