استثنائات بیمه آتش سوزی

آتش سوزی یکی از خطرات رایجی است که ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری را تهدید می‌کند و می‌تواند طی چند لحظه، همه چیز را نابود کند. همین امر برای بلایای دیگری، مانند زلزله، سیل و… نیز صدق می‌کند. خوشبختانه، با وجود پوشش‌های کامل بیمه آتش سوزی، دیگر نیازی نیست نگران جبران بسیاری از این خسارات باشید، زیرا توسط شرکت بیمه پرداخت خواهند شد. با اینحال، استثنائات بیمه آتش سوزی توسط بیمه جبران نخواهند شد، به همین دلیل اگر می‌خواهید به خوبی از اموال خود در برابر آسیب‌های غیرقابل‌پیشبینی محافظت کنید، لازم است این استثنائات را بشناسید.

کلیات شرایط و استثنائات بیمه آتش سوزی چه هستند؟

به طور کلی لازم است بدانید که بیمه آتش سوزی در دسته بیمه اموال جای می‌گیرد، یعنی تنها خسارات مالی ناشی از آتش سوزی و سایر خطرات فرعی تحت پوشش را جبران خواهد کرد و مسئولیت جبران خسارات جانی را ندارد. علاوه بر آن، مطابق استثنائات شرایط عمومی بیمه آتش سوزی، برخی اموال و شرایط خاص نیز تحت پوشش این بیمه نیستند. دستورالعمل بیمه آتش سوزی در آیین نامه شماره ۲۱ و آیین نامه تکمیلی ۱/۲۱ شرح داده شده‌، که شامل ۳۴ ماده است. ماده ۳۰ تا ۳۴ این آیین نامه به استثنائات بیمه آتش سوزی اختصاص دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

ماده ۳۰ – اموالی که از استثنائات بیمه آتش سوزی هستند

طبق این ماده، اموال و دارایی‌های زیر تحت پوشش بیمه آتش سوزی، انفجار و صاعقه نیستند:

• انواع عتیقه‌جات؛
• خسارات وارده به طلا، جواهرات و سنگ‌های قیمتی؛
• خسارت از دست دادن پول نقد و اوراق بهادار، شامل سهام، اوراق مشارکت، اوراق قرضه و…؛
• خسارات مربوط به هزینه جمع‌آوری اطلاعات؛
• هزینه‌های مربوط به از بین رفتن اسناد و دست خط؛
• هزینه‌های بازسازی نقشه؛
• خساراتی که به انواع فلزات قیمتی وارد شده‌اند.

ماده ۳۱ – خطرات خارج از پوشش بیمه آتش سوزی

برخی از استثنائات بیمه آتش سوزی، خطراتی هستند که تحت پوشش قرار نمی‌گیرند؛ از جمله:

• خسارات مربوط به جنگ، قیام، شورش، انقلاب، کودتا، اقدامات انجام گرفته توسط نیروهای انتظامی و موارد مشابه؛
• خسارات ناشی از انفجار هسته‌ای، تشعشعات هسته‌ای و فعالیت‌های رادیواکتیو؛
• خسارات مربوط به آتشفشان، ریزش زمین، طغیان رودخانه، آفات سماوی یا حریق تحت‌الارضی، مگر اینکه به بیمه‌نامه اضافه شده باشند؛
• آتش سوزی‌ها یا انفجاراتی که به دلیل مواد منفجره، مانند TNT یا دینامیت ایجاد شده‌اند.

ماده ۳۲ – استثنائات خسارات موتورها و ماشین‌آلات

ماده ۳۲ آیین نامه ۲۱، مربوط به خسارات خارج از پوشش وارده به موتورها و ماشین آلات است، که شامل موارد زیر می‌شود:

• خساراتی که به دلیل اتصالات و اختلال در جریان برق به موتورها و ماشین‌آلات برقی وارد شده باشند؛
• خسارات مربوط به پاره شدن هادی؛
• خساراتی که به دلیل جرقه زدن ایجاد شده‌اند؛
• خساراتی که ناشی از عدم عایق بندی مناسب هستند.

ماده ۳۳ – ظروف تحت فشار صنعتی

طبق آیین نامه استثنائات بیمه آتش سوزی، اگر ظروف تحت فشار صنعتی به دلیل انفجار ظروف دچار خسارت شوند، تحت پوشش بیمه آتش سوزی نخواهند بود. البته اگر سایر قسمت‌های بیمه‌شده دچار خسارت شوند، تحت پوشش قرار می‌گیرند.

ماده ۳۴ – محدوده آتش کنترل شده

خسارات اشیاء بیمه‌شده در محدوده آتش کنترل شده تحت پوشش نخواهند بود. منظور از محدوده آتش کنترل شده، موارد زیر است:

• کوره‌های مخصوص ذوب فلزات و شیشه؛
• کوره‌های مخصوص پخت آجر و سیمان؛
• بخاری، هیتر و….

شرایط باطل شدن بیمه آتش سوزی چه هستند؟

علاوه بر مواردی که به عنوان استثنائات بیمه آتش سوزی اعلام شده‌اند، برخی ماده‌های دیگر آیین‌نامه نیز می‌توانند از دلایل عدم دریافت خسارات آتش سوزی یا انفجار باشند. برای مثال، اگر برخی از وظایف خود را به عنوان صاحب بیمه ندانید، امکان دریافت خسارت را نخواهید داشت. در ادامه سایر ماده‌های آیین نامه بیمه آتش سوزی که می‌توانند منجر به باطل شدن پوشش‌های بیمه شما شوند را شرح می‌دهیم.

ماده ۱۶ – کاهش ارزش اشیاء بیمه شده

اگر بهای اموال بیمه شده به طور محسوسی از ارزشی که در بیمه‌نامه ثبت شده کمتر شود، بیمه گذار وظیفه دارد موضوع را بدون تأخیر به بیمه‌گر اطلاع دهد. اگر کل یا قسمتی از اموال بیمه‌شده به دلایلی غیر از خطرات تحت پوشش زیان کلی ببیند، بیمه‌نامه مربوط به کل یا آن قسمت از اموال بیمه‌شده از زمان وقوع زیان کلی فسخ خواهد شد و حق بیمه دوره اعتبار به صورت روزشمار محاسبه و مابه‌التفاوت آن به بیمه‌گذار برمی‌گردد.

ماده ۱۷ – بیمه مضاعف

از آنجا که هر ملک، ساختمان یا دارایی دیگر می‌تواند تنها یک بار بیمه شود، در صورتی که همه یا قسمتی از اموال با قرارداد دیگری برای همان خطر و بازه زمانی توسط بیمه‌گر دیگری بیمه شوند، بیمه گذار وظیفه دارد این موضوع را بدون تأخیر و با ذکر نام بیمه‌گر جدید و مبلغ تحت پوشش به اطلاع بیمه گر بپردازد. اگر حادثه‌ای رخ دهد، شرکت بیمه‌گر وظیفه دارد به تناسب مبلغ تحت پوشش با مجموع مبالغ بیمه شده خسارت پرداخت کند. در نظر داشته باشید که اگر اموال تحت پوشش بیمه دیگری، برای مثال بیمه‌نامه باربری باشند، که قبل از شروع بیمه‌نامه حاضر تنظیم شده باشد، بیمه‌گر فقط مسئولیت دارد خساراتی پرداخت کند که توسط بیمه‌نامه مقدم تأمین نشده باشند.

ماده ۱۸ – تشدید خطر

اگر در طول مدت بیمه تغییری در کیفیت یا وضعیت اموال بیمه شده ایجاد شود که خطر را افزایش دهد، بیمه‌گذار باید بدون تأخیر این تغییرات را به بیمه‌گر اطلاع دهد. حتی اگر این تغییرات به دلیل اقدامات بیمه‌گذار نبوده، اما وی از آن‌ها آگاه بوده باشد، باید ظرف ۱۰ روز پس از اطلاع، بیمه‌گر را در جریان قرار دهد.

در صورت تشدید خطر، شرکت ارائه دهنده بیمه می‌تواند حق بیمه بیشتری متناسب با خطر جدید مطالبه کند یا قرارداد بیمه را ظرف ۱۰ روز از اعلام بیمه‌گذار فسخ کند. اگر دو طرف در میزان حق بیمه اضافی به توافق نرسند، از تاریخ اعلام عدم توافق، بیمه‌نامه به‌صورت خودکار فسخ می‌شود.

شرکت بیمه در هر حال حق دارد حق بیمه اضافی را از زمان تشدید خطر تا زمان فسخ یا پایان مدت بیمه مطالبه کند. در صورت وقوع خطر، اگر مشخص شود که بیمه‌گذار از عواملی که خطر را تشدید کرده‌اند آگاه بوده و بیمه‌گر را مطلع نکرده است، بیمه‌گر می‌تواند خسارت را به نسبت حق بیمه پرداخت شده محاسبه و پرداخت کند.

ماده ۱۹ – حقوق مرتهن

بیمه‌گر موظف است حقوق قانونی مرتهن را در مورد اموال بیمه‌شده، چه منقول و چه غیرمنقول، تا سقف تعهدات خود رعایت کند. این حقوق باید به اطلاع بیمه‌گر رسیده باشد تا بیمه‌گر آن‌ها را در پرداخت خسارت رعایت کند. منظور از مرتهن، هر کسی است که در ساخت یا خرید بنا سهم داشته است و مالک آن محسوب می‌شود.

ماده ۲۰ – تغییر مالکیت

اگر مالکیت اموال بیمه شده به فرد دیگری منتقل شود، باید در اسرع وقت به بیمه‌گر اطلاع داده شود. انتقال حقوق و تعهدات ناشی از بیمه‌نامه به مالک جدید تنها با موافقت کتبی وی امکان‌پذیر است. خسارت متناسب با سهم مالکین و افراد ذینفع که در بیمه‌نامه قید شده‌اند، پرداخت می‌شود.

ماده ۲۱ – فسخ بیمه نامه

طبق ماده ۲۱ شرایط عمومی بیمه آتش سوزی، هم بیمه‌گر و هم بیمه‌گذار می‌توانند در هر زمان فسخ بیمه‌نامه را درخواست کنند. اگر درخواست فسخ از طرف بیمه‌گذار باشد، بیمه‌گر حق بیمه مربوط به مدت استفاده‌شده را بر اساس تعرفه کوتاه‌مدت محاسبه کرده و مابه‌التفاوت را به بیمه‌گذار بازمی‌گرداند.

شرکت ارائه‌دهنده بیمه نیز می‌تواند با ارسال اخطاری کتبی به مدت ۳۰ روز، بیمه‌نامه را فسخ کند و اعلامیه آن را به آخرین نشانی اعلام‌شده بیمه‌گذار ارسال نماید. در این شرایط، حق بیمه باقی‌مانده پس از گذشت ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ اخطار به‌صورت روزانه محاسبه و به بیمه‌گذار مسترد خواهد شد.

ماده ۲۲- مواردی که بیمه‌گذار حقوق خود را از دست می‌دهد

در برخی موارد قرارداد بیمه باطل خواهد شد و حق بیمه دریافتی قابل بازگشت نیست. اگر بخشی از حق بیمه پرداخت‌نشده باشد یا خسارتی پرداخت شده باشد، شرکت بیمه حق دارد آن را مطالبه کند. این موارد شامل:

• پنهان کردن حقایق یا ارائه اطلاعات نادرست عمدی که باعث کاهش اهمیت خطر برای بیمه‌گر شود؛
• بیمه کردن اموال به مبلغی بیش از ارزش واقعی آن‌ها، به قصد تقلب؛
• تهیه بیمه مضاعف اموال از یک بیمه‌گر دیگر برای همان خطر و دوره با نیت تقلب؛
• ایجاد خسارات عمدی به اموال بیمه‌شده یا مشارکت در آن توسط مالک یا ذی‌نفع وی؛
• تهیه بیمه برای خطری که پیش از آغاز بیمه‌نامه رخ داده است.

ماده ۲۳ – وظایف بیمه‌گذار در صورت وقوع حادثه

بیمه گذار باید برای اطمینان از دریافت خسارات و اجتناب از مورد استثناء قرار گرفتن پوشش‌های بیمه، وظایفی را رعایت کند. برای مثال، در صورت وقوع حادثه، بیمه‌گذار موظف است:

• تا حداکثر ۵ روز پس از زمان اطلاع از وقوع حادثه، بیمه‌گر را مطلع سازد؛
• تا حداکثر ۱۰ روز پس از زمان اطلاع، جزئیات حادثه، فهرست اموال نجات‌یافته و محل جدید آن‌ها، و برآورد تقریبی خسارت را به بیمه‌گر اعلام کند؛
• برای جلوگیری از افزایش خسارت، اقدامات لازم را در زمان وقوع حادثه انجام دهد؛
• بدون اجازه بیمه‌گر تغییری در اموال بیمه‌شده ایجاد نکند، مگر این‌که تغییرات به‌منظور کاهش خسارت یا حفظ منافع عمومی باشد.

همچنین در نظر داشته باشید که لازم است صاحب بیمه همه‌ گونه همکاری را با شرکت بیمه داشته باشد و برای تعیین تعهدات بیمه‌گر، تا حداکثر ۱۵ روز پس از اطلاع از حادثه، لیست اموال موجود در روز حادثه، اموال آسیب‌دیده یا از دست رفته، و در صورت درخواست بیمه‌گر، قیمت آن‌ها را بلافاصله قبل از حادثه به بیمه‌گر ارائه کند.

ماده ۲۴ – ارزیابی خسارت

اگر ارزش بیمه شده‌ی یک دارایی به مبلغی کمتر از قیمت واقعی آن باشد، بیمه‌گر وظیفه دارد تنها به نسبت مبلغ بیمه‌شده با قیمت واقعی مال خسارت پرداخت کند. قیمت واقعی اموال بیمه شده در زمان وقوع خسارت بر اساس این اصل محاسبه می‌شود که بیمه نباید وسیله‌ای برای کسب منفعت باشد.

اگر مبلغ خسارت مورد توافق طرفین قرار نگیرد، هر یک از بیمه‌گذار و بیمه‌گر حق دارند درخواست ارزیابی خسارت توسط هیئتی متشکل از سه کارشناس بدهند. سه کارشناس به این شیوه انتخاب خواهند شد:

الف) هر یک از طرفین یک کارشناس را انتخاب و به طرف مقابل معرفی می‌کند. کارشناسان انتخابی، کارشناس سوم را به صورت توافقی تعیین خواهند کرد.

ب) هر یک از طرفین می‌تواند کارشناس سوم را در صورت وجود نسبت خویشاوندی با طرف مقابل، رد کند.

ج) هزینه کارشناس انتخابی توسط هر طرف پرداخت خواهد شد و هزینه کارشناس سوم به طور مساوی بین طرفین تقسیم می‌شود.

ماده ۲۵ – اختیارات بیمه‌گر در مورد اموال خسارت دیده

بیمه‌گر می‌تواند اموال خسارت‌دیده یا نجات‌یافته را تصاحب، تعمیر یا تعویض کند، مشروط به این که حداکثر ظرف ۳۰ روز پس از دریافت مدارک مورد نیاز، این درخواست را به صورت کتبی به بیمه‌گذار اعلام کند. در این صورت ارزش اموال تصاحب‌شده بر اساس توافق یا ارزیابی تعیین خواهد شد. همچنین، باید اموال خسارت دیده ظرف زمانی که کمتر از آن ممکن نیست تعمیر یا تعویض شوند.

ماده ۲۶ – مهلت پرداخت خسارت

شرکت بیمه‌گر وظیفه دارد حداکثر ظرف چهار هفته پس از دریافت تمامی اسناد و مدارکی که برای تعیین میزان مسئولیت و خسارت لازم است، خسارت را تسویه و پرداخت کند.

ماده ۲۷ – مواردی که موجب کاهش جبران خسارت می‌شوند

در موارد زیر، بیمه‌گر می‌تواند پرداخت خسارت را رد یا آن را به نسبت میزان تقصیر مالکین (بیمه‌گذار یا ذی‌نفع) کاهش دهد:

• اگر حادثه ناشی از تقصیر بیمه‌گذار یا ذی‌نفع او باشد؛
• اگر بیمه‌گذار به وظایف خود در ماده ۲۳ عمل نکرده باشد و در نتیجه، میزان خسارت افزایش یافته یا به حقوق بیمه‌گر آسیب وارد شده باشد.

ماده ۲۸ – مهلت اقامه دعوی

ماده ۲۸ شرایط عمومی بیمه آتش سوزی بیان می‌کند که بیمه‌گر و بیمه‌گذار توافق کرده‌اند که کلیه دعاوی ناشی از این بیمه‌نامه را باید ظرف مدت دو سال از تاریخ بطلان، فسخ یا انقضای مدت بیمه‌نامه، یا در صورت وقوع حادثه از تاریخ وقوع آن، علیه یکدیگر اقامه کنند. هرگونه ادعای احتمالی پس از این مدت دو سال معتبر نبوده و طرفین از خود حق ادعا را سلب و به طرف مقابل منتقل کرده‌اند. همه دعاوی بیمه‌نامه پس از این مدت مشمول مرور زمان بوده و قابل پیگیری نخواهند بود.

ماده ۲۹ – اصل قائم‌مقامی

تمامی حقوق بیمه‌گذار علیه اشخاص ثالث به دلیل تقصیر یا مسئولیت آن‌ها در ایجاد حادثه، تا میزان خسارت پرداخت‌شده توسط بیمه‌گر به شخص اخیر منتقل می‌شود. شرکا، کارکنان، همسر و بستگان نسبی و سببی درجه اول بیمه‌گذار، برای اجرای این ماده شخص ثالث محسوب نمی‌شوند، مگر این که خسارت عمدی و تقصیر آن‌ها باشد.

سخن پایانی

با در نظر داشتن موارد مختلف دستورالعمل بیمه آتش سوزی، می‌توانید مطمئن باشید که در حوادث مخرب و غیرمنتظره، می‌توانید خسارات اموال خود را دریافت کنید. با بیمه کردن ساختمان مسکونی، تجاری یا اداری خود در برابر آتش سوزی، انفجار و صاعقه و با در نظر داشتن استثنائات، می‌توانید به خوبی از اموال خود محافظت کنید.