دیه یک فرد در سال 1403 چقدر ارزش دارد؟

نفس و سلامت افراد از نظر شرعی و قانونی اهمیت قابل‌توجهی دارد، به طوری که جنایت علیه جان افراد یا آسیب به آن‌ها، فارغ از عمدی یا غیرعمدی بودن آن، با مجازات پرداخت دیه همراه خواهد بود. در واقع دیه نوعی مجازات مالی برای آسیب جانی به دیگران است. نرخ تورم و شاخص‌هایی که توسط بانک مرکزی تعیین می‌شوند هر ساله تغییراتی در نرخ دیه ایجاد می‌کنند و موجب افزایش آن می‌شوند. برای اشنایی با جزئیات دیه، قوانین مربوط به آن و نحوه محاسبه نرخ دیه درسال جاری، ادامه این مقاله را مطالعه کنید.

تعریف دیه چیست؟

در ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی ذکر شده است که: «دیه مقدر، مال معینی است که در شرع مقدس، به سبب جنایت غیرعمدی بر نفس، عضو، یا منفعت، یا جنایت عمدی، در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد مقرر شده است». طبق این قانون، اگر فردی با ارتکاب جرم غیرعمدی، از جمله تصادف، موجب آسیب به جان، اعضای بدن یا منافع شخص دیگر شود، باید همه یا میزان مشخصی از دیه را به او یا ورثه‌اش بپردازد. البته در جرائم عمدی و ضرب و جرح، در صورتی که امکان قصاص وجود نداشته باشد، مجرم موظف به پرداخت دیه خواهد بود. گاهی نیز اولیای دم یا خود فرد آسیب‌دیده رضایت می‌دهد که به جای اجرای حکم قصاص، دیه دریافت کند.

در قوانین اسلام، دیه برابر با ۱۰۰ گوسفند، ۱۰۰ شتر، ۲۰۰ گاو، ۱۰۰۰ دینار طلا یا ۱۰۰۰۰ دینار نقره می‌شود. البته در ماه‌های قمری مختلف، با توجه به حرام یا غیرحرام بودن ماه‌ها متفاوت است. طبق آخرین رأی قوه قضاییه، دیه کامل انسان در ۱۴۰۳ برابر با ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است و این مبلغ در ماه‌های حرام به ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان می‌رسد.

در قانون نیز دیه دسته‌بندی‌های مختلفی دارد. برای مثال، منظور از دیه کل، خون‌بهایی یک انسان کامل است که در صورت فوت او پرداخت می‌شود. دیه مقدر به دیه نقص عضو جزئی گفته می‌شود که نرخ آن از قبل مشخص شده باشد. دیه ارش نیز نوعی از دیه است که نرخی مشخص برای آن تعیین نشده و نیاز به کارشناسی دارد.

 

تفاوت دیه در زنان و مردان

در قانون جزای اسلامی، معمولا دیه زن مسلمان نصف دیه مرد مسلمان در نظر گرفته می‌شود، اما طبق رای دیوان عالی کشور در سال ۱۳۹۸، جزای خسارات وارده در تصادفات جانی برای زن مسلمان برابر با دیه کامل است و طبق همین رای، بیمه شخص ثالث دیه مرد و زن را برابر و معادل دیه کامل پرداخت می‌‌کند.

تفاوت دیه ماه‌های حرام و غیرحرام

مبلغ دیه در ماه‌های قمری ذی‌القعده، ذی‌الحجه، محرم و رجب با سایر ماه‌های قمری متفاوت است؛ زیرا این ماه‌ها، ماه‌های حرام نام دارند و زمان ممنوعیت جنگ در تاریخ اسلام بوده‌اند. برای نهی جنگ و خونریزی در این ماه‌ها، همواره دیه ماه‌های حرام یک سوم از دیه ماه‌های عادی در آن سال بیشتر بوده است. خوب است بدانید که شرکت‌های بیمه حوادث نیز نرخ دیه ماه‌های حرام را برای تعیین پوشش‌های خود در نظر می‌گیرند تا امکان پرداخت کامل خسارات احتمالی را داشته باشند. ماه‌های حرام در سال ۱۴۰۳ منطبق با این تاریخ‌های شمسی هستند:

• ذی‌العقده: از ۲۱ اردیبهشت تا ۱۸ خرداد
• ذی‌الحجه: از ۱۰ خرداد تا ۱۶ تیر
• محرم: از ۱۷ تیر تا ۱۵ مرداد
• رجب، از ۱۳ دی تا ۱۱ بهمن

تفاوت‌های ارش و دیه

همانطور که گفتیم، منظور از ارش دیه‌ای است میزان آن در شرع مشخص نیست و باید با کارشناسی قاضی دادگاه مشخص شود. میزان آن نیز با توجه به نوع جریمه، تأثیرآن بر فرد آسیب‌دیده، میزان خسارت، نرخ دیه و گزارش کارشناس تعیین می‌شود. یکی از تفاوت‌های اصلی ارش و دیه، برابری ارش برای زنان و مردان است. میزان دیه در حالت عادی برای مردان دو برابر زنان است، اما طبق ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی، برای پرداخت ارش تفاوتی میان زن و مرد وجود ندارد.

انواع دیه از نظر قانونی

از نظر قانونی، شرایط مختلفی افراد را ملزم به پرداخت دیه می‌کنند که شامل این موارد هستند:

دیه جان: منظور دیه آسیبی است که با قصد و اختیار وارد می‌شود. بنا بر حکم شرعی، مجازات این امر قصاص است، اما فرد آسیب‌دیده می‌تواند با چشم‌پوشی از قصاص، دیه دریافت کند.

دیه قتل: برای این جرم، دیه کامل انسان در نظر گرفته شده است که توسط قوه قضاییه مشخص می‌شود. فردی که مرتکب قتل شده باید دیه کامل را به خانواده مقتول پرداخت کند، اما این میزان برای زنان و مردان یکسان نیست.

دیه شبه عمد: در این نوع جرائم، مجرم قصد ارتکاب جرم منجر به آسیب را دارد، اما هدف او ارتکاب خود جنایت نیست. برای مثال، مجرم حین مشاجره، با فرد بزه‌دیده برخورد فیزیکی دارد، اما فرد در اثر این برخورد جان خود را از دست می‌دهد.

دیه مقدر: مقادیر دیه برای هر نوع آسیبی در شرع مشخص شده است؛ برای مثال، دیه یک چشم نصف دیه کامل است، دیه یک انگشت، عشر دیه یا دیه یک بند از انگشت، بسته به دو بندی یا سه بندی بودن انگشت، نصف یا ثلث از عشر دیه کامل تعیین شده است. در این موارد، دادگاه به کارشناسی متخصصین امر، یعنی پزشک قانونی، برای ارزیابی مقدار دیه نیازی ندارد و درصد دیه به راحتی مشخص می‌شود.

خطای محض: در این شرایط، فرد خاطی قصدی برای جنایت ندارد و کار او نیز مستقیما باعث خسارت نشده است. برای مثال، اگر فردی هنگام بازی با توپ خود، پنجره‌ای را بشکند و برخورد توپ با سر فرد حاضر در خانه باعث فوت او شود.

دیه اعضای بدن: در آسیب‌های عمدی و غیرعمدی، اگر عضوی آسیب ببیند که فقط یکی از آن وجود دارد، فرد ملزم به پرداخت دیه کامل و اگر یکی از اعضای جفت (برای مثال یک چشم) آسیب ببیند، ملزم به پرداخت نصف دیه خواهد بود.

دیه منافع اعضا: منظور از دیه منافع اعضا، دیه‌ای است که برای آسیب حواس افراد پرداخت می‌شود. برای مثال، اگر فردی در نزاع شنوایی خود را از دست بدهد، اما گوش او آسیب نبیند، دیه منافع اعضا را دریافت خواهد کرد که شامل حواس دیگر، از جمله بینایی، عقل، بویایی و… نیز می‌شود.

 

 

نرخ دیه چگونه محاسبه می‌شود؟

جنبه مادی نرخ دیه موجب شده است تا مانند همه امور مادی دیگر، تحت تآثیر عواملی مانند تورم قرار بگیرد و مبلغی متغیر داشته باشد. به همین دلیل، خوب است نحوه محاسبه نرخ دیه را بدانید و به دلایل افزایش آن پی ببرید.

مبلغ دیه هر ساله، پس از تعیین نرخ تورم توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. قوه قضاییه وظیفه تعیین و اعلام نرخ دیه کامل انسان دارد. خوب است بدانید که در قانون مجازات اسلامی، مبلغ دیه کامل انسان، برابر با ۱۰۰ شتر سالم است، اما معیارهای امروزی دیگری مانند تورم نیز در این نرخ نقش دارند.

نرخ دیه در تصادفات رانندگی بر اساس ارزیابی پزشک قانونی از صدمات وارده به فرد و توسط دادگاه تعیین می‌شود. اگر آسیب در ماه‌های حرام اتفاق افتاده باشد، نرخ دیه برابر با یک سوم دیه کامل افزایش می‌یابد، یعنی در سال ۱۴۰۳، مبلغ ۴۰۰ میلیون تومان به دیه ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی اضافه می‌شود تا این مبلغ را به ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان برساند. خوب است بدانید که اگر فردی در ماه عادی دچار آسیب شود، اما این آسیب در ماه حرام منجر به فوت شود، میزان دیه عادی به ورثه او پرداخت خواهد شد.

جدول نرخ دیه ۱۴۰۳

برای هر یک از جراحات جزئی و کلی میزان خاصی دیه تعیین شده است، که شامل مبالغ زیر می‌شود:

تعریف جراحت	نرخ دیه
دیه شکستگی استخوان دست، در صورتی که مطلوب التیام یابد	۱۲۰ میلیون تومان
دیه شکستگی هر یک از استخوان‌های نازک‌نی یا درشت‌نی پا	۱۲۰ میلیون تومان
دیه شکستگی بینی	۱۲۰ میلیون تومان
دیه شکستگی ترقوه	۴۸ میلیون تومان
دیه شکستگی جمجمه سر	۱۲۰ میلیون تومان
دیه زخم شدگی در حد حارصه	۱۲ میلیون تومان
دیه زخم شدگی در حد دامیه	۲۴ میلیون تومان
دیه دندان پیشین، در صورت ساقط شدن کامل	۶۰ میلیون تومان
دیه دندان پشتی، در صورت ساقط شدن کامل	۴۰ میلیون تومان
دیه یک دست	۶۰۰ میلیون تومان
دیه یک پا	۶۰۰ میلیون تومان
دیه شکستن دنده‌های محیط بر قلب	۳۰ میلیون تومان
دیه خرد شدگی استخوانی که مطلوب التیام یافته است	۱۲۰ میلیون تومان

 

جدول نرخ دیه ۱۴۰۳ برای جراحت‌های صورت

بر اساس قانون مجازات اسلامی، مبالغ مختلفی برای آسیب به سر و صورت وجود دارد که جدول زیر خلاصه می‌شوند:

تعریف جراحت	نرخ دیه
حارصه، یعنی خراش پوست در صورتی که خون جای نشود	۱ درصد دیه کامل
دامیه، یعنی جراحتی سطحی که موجب بریدگی گوشت و خونریزی شده است	۲ درصد دیه کامل
متلاحمه، شامل بریدگی عمیق گوشت که به استخوان نرسیده است	۳ درصد دیه کامل
سمحاق، شامل بریدگی پوست و گوشت که منجر به نمایان شدن استخوان شود	۵ درصد دیه کامل
هاشمه، به معنی شکستگی استخوان بدون جراحت	۱۰ درصد دیه کامل
منقله، جراحتی که برای درمان به جابه‌جا کردن استخوان صورت نیاز دارد	۱۵ درصد دیه کامل
مامومه، شامل جراحتی که به کیسه مغز برسد	یک سوم دیه کامل
دامغه، یعنی پارگی کیسه مغز	دیه شکستگی سر به همراه ارش پاره شدن کیسه مغز

 

جدول نرخ دیه ۱۴۰۳ برای جراحات وارده بر بدن

خوب است بدانید که جراحات وارده بر بدن، دیه‌ای معادل نصف جراحات سر و صورت دارند، که به این شکل محاسبه می‌شوند:

تعریف جراحت	نرخ دیه
حارصه، به معنای خراش پوست بدون جاری شدن خون	۰.۵ درصد دیه کامل
دامیه، جراحتی شامل بریده شدن گوشت و جاری شدن خون	۱ درصد دیه کامل
متلاحمه، شامل بریدگی عمیق گوشت که به استخوان نرسد	۱.۵ درصد دیه کامل
سمحاق، یعنی جراحتی که موجب نمایان شدن استخوان شود	۲ درصد دیه کامل

 

تأثیر نرخ دیه در بیمه شخص ثالث

بیمه شخص ثالث برای تمامی صاحبان وسایل نقلیه زمینی اجباری است و تعهد می‌دهد که در تصادفات رانندگی، خسارات جانی همه افراد آسیب‌دیده، از جمله راننده و سرنشینان خودروی آسیب‌دیده و راننده و سرنشینان خودروی مقصر را جبران کند، که شامل دیه فوت و جراحت نیز می‌شود. البته این بیمه خسارات مالی خودروی آسیب‌دیده را نیز جبران می‌کند، اما از آن‌جا که سنگین‌ترین خسارتی که توسط آن پرداخت می‌شود، دیه فوت افراد است، که اصلی‌ترین عامل در تعیین قیمت بیمه شخص ثالث نیز محسوب می‌شود.

نرخ پایه دیه شخص ثالث هر ساله توسط بیمه مرکزی به شرکت‌های بیمه ابلاغ می‌شود. با توجه به افزایش ۳۳ درصدی نرخ دیه در سال ۱۴۰۳، انتظار می‌رود که نرخ پایه بیمه شخص ثالث نیز افزایش قابل توجهی داشته باشد که تهیه آن را برای بسیاری رانندگان دشوار می‌‌کند.

البته نداشتن این بیمه عوارض قانونی متعددی دارد و پرداخت همه خسارات را بر عهده راننده باقی می‌گذارد. به همین جهت، می‌توانید برای خرید بیمه با قیمتی مناسب، از تخفیف‌های متنوع بیمه بازار استفاده کنید تا با پرداخت کمترین هزینه، امکان رانندگی با خیال آسوده و پرداخت کامل خسارات در حوادث ناگوار را داشته باشید.

سخن پایانی

نرخ دیه انسان در سال ۱۴۰۳ به دلیل تورم به ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان رسید. با این که دیه به دلیل آسیب‌های عمدی و غیرعمدی به جان افراد پرداخت می‌شود، حتی اگر درگیر حوادث ناگوار و غیرقابل‌پیشبینی نشوید نیز تحت تأثیر افزایش قیمت دیه قرار خواهید گرفت، زیرا امور دیگری مانند قیمت بیمه شخص ثالث را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در هر صورت، اگر با قوانین دیه ۱۴۰۳ آشنا باشید، در صورت نیاز می‌توانید خواهان حقوق قانونی خود باشید و چالش‌های مربوط به دیه  را آگاهانه پشت سر بگذارید.