بسیاری از افراد سالها کار میکنند و سابقه شغلی قابلتوجهی دارند، اما زمانی که پای بازنشستگی و خدمات تامین اجتماعی به میان میآید، متوجه یک اختلاف مهم میشوند: سابقه بیمه آنها کمتر از سابقه کارشان ثبت شده است. این اختلاف گاهی چند ماه است و گاهی چند سال و میتواند از محدود شدن دسترسی به برخی خدمات تا عقب افتادن زمان بازنشستگی اثر بگذارد. در این مقاله توضیح میدهیم سابقه کار دقیقا چیست و سابقه بیمه به چه معناست، چرا ممکن است این دو برابر نباشند، هر کدام در چه موقعیتهایی اهمیت بیشتری دارند و چطور میتوانید سابقه بیمه خود را دقیق استعلام بگیرید تا اگر ایرادی وجود دارد، همان ابتدا پیگیری شود.
سابقه کار و سابقه بیمه هر کدام به چه معناست؟
سابقه کار به مدتزمانی گفته میشود که یک فرد عملا مشغول کار و فعالیت بوده است؛ چه این فعالیت با قرارداد رسمی انجام شده باشد، چه بهصورت پروژهای، پارهوقت یا حتی با توافق شفاهی. در این مفهوم، آنچه اهمیت دارد کار کردن و تجربهای است که فرد در یک بازه زمانی به دست آورده، نه این که الزاما برای او حق بیمه پرداخت شده باشد.
در مقابل سابقه بیمه به مدتزمانی اشاره دارد که برای فرد حق بیمه تامین اجتماعی پرداخت شده است؛ فرقی ندارد این پرداخت توسط کارفرما انجام شده باشد یا خود فرد از طریق بیمههایی مثل بیمه اختیاری، مشاغل آزاد یا زنان خانهدار اقدام کرده باشد. نکته مهم این است که سابقه بیمه فقط زمانی شکل میگیرد که پرداخت حق بیمه بهصورت رسمی در سیستم تامین اجتماعی ثبت شده باشد؛ بنابراین ممکن است کسی سابقه کار داشته، اما سابقه بیمه نداشته باشد. در مقاله دیگر ما تحت عنوان همه چیز درباره بیمه تامین اجتماعی میتوانید با همه نکات ریز و درشت این نوع بیمه آشنا شوید.
مهمترین تفاوتهای سابقه بیمه با سابقه کار چیست؟
اولین تفاوت در معیار ثبت است. سابقه بیمه فقط زمانی شکل میگیرد که حق بیمه شما بهصورت رسمی در سیستم سازمان تامین اجتماعی ثبت و پرداخت شده باشد. اما سابقه کار لزوما در جایی مثل تامین اجتماعی ثبت نمیشود و ممکن است فقط با مدارکی مثل قرارداد، فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار یا حتی رزومه قابلاثبات باشد.
تفاوت دوم در اثر واقعی این دو است. برای استخدام، ارتقای شغلی و ارزیابی تجربه، معمولا سابقه کار مهمتر است؛ چون نشان میدهد شما چه مدت و در چه حوزهای کار کردهاید. اما برای بازنشستگی، دریافت مستمری و استفاده از مزایای تامین اجتماعی، آنچه ملاک قرار میگیرد سابقه بیمه است؛ یعنی همان مدتزمانی که بیمه برایتان رد شده است. در نهایت، این دو میتوانند کاملا برابر باشند؛ وقتی از همان روز اولی که کار را شروع کردهاید، حق بیمه شما هم بهطور منظم پرداخت شده باشد.
چرا اختلاف بین سابقه کار و سابقه بیمه اتفاق میافتد؟
بسیاری از افراد وقتی سوابق خود را بررسی میکنند، با این سوال روبهرو میشوند که چرا مدتزمانی که کار کردهاند، بهطور کامل در سابقه بیمه آنها دیده نمیشود. این اختلاف معمولا اتفاقی نیست و به نوع رابطه کاری و نحوه پرداخت حق بیمه برمیگردد. رایجترین دلایل این تفاوت را میتوان در موارد زیر خلاصه کرد:
- بیمه رد نشده یا ناقص رد شده است: شما مشغول کار بودهاید، اما کارفرما حق بیمه را پرداخت نکرده یا فقط برای بخشی از ماهها و سالها پرداخت کرده است. در نتیجه همه مدت اشتغال در سوابق تامین اجتماعی ثبت نشده است.
- کارهای پروژهای، فریلنسری و دورههای کوتاه: در این نوع همکاریها، کار انجام شده اما رابطه رسمی بیمهای شکل نگرفته یا پرداخت بیمه به توافق طرفین وابسته بوده است. به همین دلیل، این بازهها به سابقه بیمه تبدیل نشدهاند.
- بیمههای خودپرداخت برای جبران: وقتی کارفرما ندارید یا نمیخواهید سابقه بیمهتان قطع شود، میتوانید با تهیه بیمه تامین اجتماعی خویش فرما خودتان حق بیمه را پرداخت کنید. این پرداختها باعث ثبت سابقه بیمه میشود، حتی اگر در آن دوره کارفرمای مشخصی نداشته باشید.
تاثیر سابقه کار و سابقه بیمه روی حقوق چگونه است؟
یکی از سوالهای رایج میان شاغلان این است که سابقه کار یا سابقه بیمه دقیقا چه اثری روی حقوق دارد و آیا صرفا با گذشت زمان، حقوق افزایش پیدا میکند یا نه. پاسخ این سوال به مفهومی به نام پایه سنوات و همچنین نقش سابقه بیمه در آینده شغلی و بازنشستگی برمیگردد.
پایه سنوات مبلغی است که بعد از گذشت یک سال سابقه کار، به حقوق فرد اضافه شده و میزان آن هر سال توسط شورای عالی کار تعیین میشود. هرچه سابقه کار شما بیشتر باشد، پایه سنوات بالاتری دریافت میکنید و در نتیجه حقوق و دستمزدتان بهتدریج افزایش پیدا میکند.
با این حال، باید به یک نکته مهم توجه داشته باشید: افزایش حقوق ناشی از پایه سنوات به سابقه کار مرتبط است، اما معیارهای بازنشستگی، مستمری و مزایای بلندمدت تامین اجتماعی، مستقیما به سابقه بیمه وابسته است. به همین دلیل، اگر سابقه کار داشته باشید اما بیمه برایتان رد نشده باشد، این موضوع در محاسبه مستمری و حقوق بازنشستگی مزیتی برای شما نخواهد داشت.
اگر سابقه کار دارید اما سابقه بیمه ندارید، چه کار کنید؟
اختلاف بین سابقه کار و سابقه بیمه ممکن است برای برخی افراد نگرانکننده باشد، اما در بسیاری از موارد قابل پیگیری و اصلاح است. نکته اصلی این است که رسیدگی را مرحلهبهمرحله پیش ببرید و ابتدا علت اختلاف را دقیق مشخص کنید.
در گام اول، مطمئن شوید مسئله صرفا به ثبت یا بهروزرسانی سوابق مربوط نیست. گاهی سابقه بیمه با تاخیر در سامانه ثبت میشود یا برخی ماهها هنوز در سیستم نمایش داده نشدهاند. بنابراین پیش از هر اقدامی، سوابق خود را با دقت بررسی کنید تا مشخص شود اختلاف ناشی از خطای ثبت یا تاخیر سیستمی نیست.
اگر مشخص شد حق بیمه واقعا پرداخت نشده است، منطقیترین اقدام، پیگیری موضوع از کارفرماست؛ زیرا پرداخت حق بیمه از تکالیف قانونی او محسوب میشود. در صورت بینتیجه ماندن این پیگیری، امکان اقدام از مسیرهای قانونی نیز وجود دارد. اگر برای دورهای کار کردهاید اما بیمهای برایتان رد نشده، در برخی شرایط میتوان با اثبات سابقه کار بدون بیمه و ارائه مدارک معتبر، موضوع را از کارفرما یا مراجع قانونی پیگیری کنید. همزمان، میتوانید گزینههای بیمه خودپرداخت مانند بیمه اختیاری یا بیمه مشاغل آزاد را بررسی کنید تا روند سابقه بیمه شما متوقف نشود و در آینده با مشکل مواجه نشوید.
سخن پایانی: بررسی سابقه بیمه با شما، خرید یا تمدید بیمه با ما
برای اطمینان از این که سابقه بیمه شما درست ثبت شده است، میتوانید از سامانه خدمات غیرحضوری تامین اجتماعی استفاده کنید (بیمهشدگان > خدمات سابقه > سابقه تلفیقی) و گزارش را هم دانلود کنید. راه سادهتر، استفاده از اپلیکیشن رسمی تامین من برای بررسی ماهبهماه سوابق است. اگر فقط دنبال اطلاع سریع از آخرین سابقه هستید، کد دستوری ۴۱۴۲۰# هم آخرین سابقه را نشان میدهد، اما جزئیات کامل ندارد. اگر هم نیاز دارید بیمه تامین اجتماعی خود را خریداری کنید یا تمدید انجام دهید، میتوانید از طریق بیمه بازار اقدام کنید تا مسیر را آنلاین و ساده پیش ببرید و بدون سردرگمی، پوشش بیمهایتان را برقرار نگه دارید.