در این مقاله از مجله بیمه بازار توضیح میدهیم خرید سابقه دقیقا یعنی چه، چه کسانی امکان خرید سوابق بیمه را دارند، قانون جدید چه تغییری ایجاد کرده، خرید ۵ سال سابقه در چه شرایطی ممکن میشود و در نهایت هزینه ۱۴۰۴ را با فرمول و مثال عددی محاسبه میکنیم.
خرید سابقه بیمه سالهای قبل تأمین اجتماعی یعنی چه؟
هنگامی که در یک شرکت استخدام میشوید، از نظر قانونی باید تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی نیز قرار بگیرید. سابقه بیمه تامین اجتماعی شما هم به مدت زمانی اشاره دارد که تحت پوشش این بیمه بودهاید و نقش مهمی دردریافت مستمری دوران بازنشستگی، مستمری ازکارافتادگی، خدمات درمانی و بیمه بیکاری دارد. در واقع هر چه سابقه بیمه شما بیشتر باشد، از مزایای گستردهتری برخوردار میشوید. البته در یک مقاله دیگر همه چیز درباره بیمه تامین اجتماعی را توضیح دادهایم.
منظور از خرید سابقه نیز، همان جبران کمبود سابقه است؛ اما در تامین اجتماعی، معمولا نمیتوانید یکجا سالهای دلخواه خود را بخرید. یعنی چه؟ یعنی ممکن نیست که ۱۰ سال بخرید تا ۳۰ سال سابقه داشته باشید. خرید سابقه بیمه اجباری فقط در چند مسیر مشخص تعریف میشود، که در ادامه آنها را شرح خواهیم داد.
خرید سابقه بیمه سالهای قبل برای چه کسانی ممکن است؟
در این شرایط امکان خرید بیمه سالهای قبل تأمین اجتماعی را دارید:
خرید کسری سابقه تا ۱۰ سال برای بازنشستگی حداقلی
کسانی که کمتر از ۱۰ سال سابقه بیمه دارند و قصد دارند با رسیدن به حداقل سابقه، از امکان بازنشستگی با ۱۰ سال سابقه استفاده کنند، باید چند شرط را همزمان داشته باشند:
- حداقل ۱ سال سابقه پرداخت بیمه
- مجموع سوابقشان از ۱۰ سال بیشتر نشود
- همچنین شرط سنی؛ یعنی ۶۰ سال برای مردان و ۵۵ سال برای زنان
در این حالت معمولاً صحبت از بازنشستگی دهساله یا حقوق به نسبت ۱۰/۳۰ هم میشود.
خرید سابقه خدمت سربازی
افرادی که دوره خدمت سربازی را تمام کردهاند، در صورتی میتوانند مدت سربازی را به سوابق بیمهای خود اضافه کنند که کارت پایان خدمت داشته باشند، قبل از اعزام حداقل ۲ سال سابقه بیمه ثبت شده باشد و در زمان درخواست هم بیمهپرداز فعال باشند. هزینه این فرآیند هم معمولاً قابلیت پرداخت بهصورت یکجا یا اقساط یکساله را دارد.
برای اضافه کردن مدت خدمت سربازی به سابقه بیمه، تأمین اجتماعی مسیر غیرحضوری را معرفی کرده: مراجعه به سامانه خدمات غیرحضوری تامین جتماعی، انتخاب گزینه محاسبه خرید خدمت سربازی و سپس پرداخت حق بیمه.
تکمیل سوابق کسری از ماه برای پارهوقتها
در مورد کارگران پارهوقت هم اگر در ماه حداقل یک روز سابقه بیمه برایشان رد شده باشد، میتوانند تا قبل از ۵۰ سالگی برای تکمیل کسری سابقه همان ماهها اقدام کنند و با پرداخت حق بیمه روزهای باقیمانده، سابقه را کامل کنند. اما این امکان برای کسانی که به سن بازنشستگی رسیدهاند وجود ندارد و عملاً خرید کسری مربوط به گذشته برایشان قابل انجام نیست.
قانون جدید خرید سابقه بیمه چیست؟
بخش زیادی از صحبتهای قانون جدید در سالهای اخیر، در مقررات جدید، سازمان تامین اجتماعی خرید سابقه را فقط در سه چارچوب مشخص و رسمی پذیرفته است:
استفاده از امکان خرید سابقه برای تکمیل شرایط بازنشستگی، احتساب خدمت سربازی بهعنوان سابقه بیمه و تکمیل ماههای ناقص برای افرادی که سابقهشان در برخی ماهها کامل رد نشده است.
تأمین اجتماعی بارها تأکید کرده که خارج از این سه مسیر، هیچ فرد یا مجموعهای حق ایجاد یا فروش سابقه بیمه را ندارد. این نکته بهخصوص برای کسانی مهم است که در فضای مجازی با تبلیغاتی مثل «خرید سابقه بیمه تضمینی» یا «بازسازی سوابق گذشته» روبهرو میشوند.
چنین وعدههایی مبنای قانونی ندارد و دنبال کردن آنها میتواند علاوه بر از دست رفتن پول، متقاضی را درگیر مشکلات حقوقی و اداری هم بکند.
خرید ۵ سال سابقه بیمه چه زمانی امکانپذیر است؟
خرید ۵ سال سابقه بیمه معمولاً یک سوءبرداشت رایج دارد. واقعیت این است که اگر شما به سن بازنشستگی رسیدهاید اما مثلاً ۵ سال سابقه دارید، برای رسیدن به حداقل ۱۰ سال، ممکن است بتوانید ۵ سال کسری را بخرید تا به ۱۰ سال برسید و مستمری متناسب بگیرید. اما این به معنی خرید ۵ سال برای رسیدن به ۳۰ سال یا خرید چند سال دلخواه برای جلو انداختن بازنشستگی کامل نیست.
هزینه خرید بیمه سالهای قبل تأمین اجتماعی
حالا که میدانید در چه شرایطی امکان خرید بیمه را دارید، خوب است تخمینی از هزینه آن نیز داشته باشید. البته این مبلغ بسته به نوع سابقه، شرایط فردی و مدت زمان متفاوت است، اما به طور کلی از این فرمولها پیروی میکند:
فرمول کلی هزینه خرید سابقه بیمه = تعداد روزهای کسری x دستمزد روزانه شما در سال درخواست x ۳۰%
این فرمول برای کسانی کاربرد دارد که کمتر از ۱۰ سال سابقه دارند یا میخواهند بیمه سربازی خود را بخرند. حال اگر بخواهید کسری سابقه بیمه تامین اجتماعی را بخرید، سهم بیمهشده و کارفرما به این شکل محاسبه میشود:
فرمول خرید کسری سابقه = تعداد روزهای کسری x دستمزد روزانه در سال درخواست x ۲۷%
نکته: در محاسبه دستمزد روزانه، حداقل حقوق مصوب در سال جاری در نظر گرفته میشود. همچنین اگر کارفرما همکاری لازم را نداشته باشد، فرد باید سهم او را نیز پرداخت کند. هرچند که در برخی موارد امکان پرداخت قسطی این مبلغ وجود دارد.
نحوه خرید فاصله بین سابقه بیمه تأمین اجتماعی
وقتی وارد سامانه سوابق بیمه میشوید و یکباره میبینید چند ماه یا چند سال خالی ثبت شده، طبیعی است که دنبال راهی برای خرید فاصله بین سوابق باشید. در ادامه دقیق و کاربردی توضیح میدهیم چطور فاصله سوابق را جبران کنید:
اگر کارفرما بیمه را رد نکرده، ثبت سابقه از طریق تامین اجتماعی
اولین و رایجترین سناریو این است: شما کار کردهاید، حقوق گرفتهاید، اما کارفرما بیمهتان را رد نکرده. در این حالت، بهترین کار این است که به تأمین اجتماعی مراجعه کنید و درخواست ثبت سوابق بیمهای یا دریافت فیش تامین اجتماعی بدهید. برای اینکه این درخواست نتیجه بدهد، باید بتوانید اشتغالتان را ثابت کنید. معمولاً مدارکی مثل اینها کار راهانداز است:
- قرارداد کار
- فیش حقوقی یا رسید پرداخت دستمزد
- حکم کارگزینی، نامههای اداری، کارت ورود و خروج، پیامکها و هر سندی که رابطه کاری را نشان دهد
- شهادت همکاران یا استعلامهای تکمیلی (بسته به شعبه و نوع کارگاه)
اگر مدارک شما کافی باشد، تأمین اجتماعی بررسی میکند و در صورت تأیید، سوابق بیمه برای همان بازه زمانی در پرونده شما ثبت میشود.
اگر کارفرما زیر بار نمیرود، شکایت در اداره کار و الزام به پرداخت حق بیمه
گاهی کارفرما نهتنها بیمه رد نکرده، بلکه همکاری هم نمیکند یا حتی ادعا میکند شما کارگرش نبودهاید. اینجا مسیر شما معمولاً از اداره کار میگذرد. در این حالت، شما شکایت میکنید و اگر رابطه کارگری و کارفرمایی و اشتغال شما ثابت شود و رأی به نفع شما صادر گردد، کارفرما موظف میشود، حق بیمه معوقه سالهای قبل را پرداخت کند و علاوه بر آن، طبق قانون ممکن است به جریمهای بین ۲ تا ۱۰ برابر حق بیمه پرداختنشده محکوم شود.
مزیت این مسیر این است که نتیجهاش شفاف و قانونی است و سوابق شما بعد از قطعی شدن رأی، قابل ثبت و پیگیری خواهد بود. البته این مسیر ممکن است زمانبر باشد.
اگر کارفرما فوت کرده یا کارگاه تعطیل شده
یک نگرانی رایج این است که کارفرما فوت کرده؛ پس دیگر نمیشود سابقه را گرفت. اما معمولاً اینطور نیست. حتی در این شرایط هم اگر بتوانید اشتغالتان را با مدارک معتبر نشان دهید (قرارداد، فیش حقوقی، اسناد کارگاهی و…)، امکان پیگیری و ثبت سوابق وجود دارد.
در این سناریو، تأمین اجتماعی مدارک را بررسی میکند و ممکن است از مسیرهای تکمیلی مثل استعلامها یا بررسی پرونده کارگاه، به نتیجه برسد.
تکمیل ماههای ناقص، راهحل برای پارهوقتها و سوابق ناقص
گاهی فاصله شما سالهای خالی نیست؛ بلکه چند ماه دارید که برایتان مثلاً ۱۰ روز، ۱۵ روز یا ۲۰ روز بیمه رد شده و ماه کامل نیست. این مشکل بیشتر برای پارهوقتها یا کسانی پیش میآید که بعضی ماهها کمتر کار کردهاند. در این موارد، اگر شرایطش را داشته باشید، میتوانید از مسیر تکمیل سوابق کسری از ماه اقدام کنید؛ یعنی حق بیمه روزهای باقیمانده را پرداخت کنید تا آن ماه کامل شود.
۵ نکته مهم قبل از خرید سابقه
- همه کسریها در سوابق بیمه قابل خرید نیستند؛ اول نوع کسری را مشخص کنید.
- اگر مشکل از کارفرماست، بهترین راه این است که به سوابق اعتراض کنید و ممکن است پرداخت مستقیم پول از سمت خودتان ممکن نباشد.
- خرید کسری تا ۱۰ سال، معمولاً برای کسانی منطقیتر است که شرط سنی را دارند اما سابقهشان کافی نیست.
- خرید ۵ سال یعنی پر کردن کسری تا ۱۰ سال (در سن بازنشستگی)، نه خرید آزادانه برای رسیدن به ۳۰ سال.
- برای سربازی، بهجای حساب و کتاب دستی، از محاسبه رسمی سامانه استفاده کنید.