در صورت فوت مقصر حادثه، آیا دیه را از وراث می گیرند؟

در این مقاله توضیح می‌دهیم دیه راننده مقصر از چه مسیرهایی پرداخت می‌شود، نقش بیمه شخص ثالث چیست و وراث تا چه حد مسئول‌اند.

مسئول پرداخت دیه در صورت فوق مقصر حادثه کیست؟

اگر مقصر حادثه فوت کند، خیلی‌ها فکر می‌کنند دیه هم دیگر قابل مطالبه نیست یا باید از جیب وراث پرداخت شود؛ اما واقعیت این‌طور نیست و همه‌چیز به داشتن بیمه شخص ثالث و وضعیت پرداخت‌کننده خسارت برمی‌گردد. از سال ۱۴۰۱ و با تغییرات قانونی، دامنه حمایت از راننده مقصر گسترده‌تر شد؛ به‌طوری‌که علاوه بر غرامت فوت و نقص عضو، هزینه‌های پزشکی و درمان و همچنین دیه جراحات هم می‌تواند تحت پوشش قرار بگیرد.

حالا اگر حادثه به فوت راننده مقصر منجر شود، در حالت معمول و وقتی بیمه‌نامه معتبر وجود دارد، پرداخت دیه کامل و خسارت‌های بدنی از مسیر شرکت بیمه‌گر انجام می‌شود. اما اگر وسیله نقلیه بیمه شخص ثالث معتبر نداشته باشد، آن‌وقت مسئولیت مالی می‌تواند به سمت وراث برود؛ البته نه به‌صورت نامحدود. در این وضعیت، وراث فقط در حد ماترک (اموال باقی‌مانده از متوفی) و به نسبت سهم‌الارث خود مسئول پرداخت خواهند بود، نه بیشتر از آن.

اگر پای وراث وسط آمد، مسئولیت آن‌ها چطور حساب می‌شود؟

گاهی موضوع پرداخت دیه به جایی می‌رسد که از وراث هم صحبت می‌شود. در این حالت، سه نکته مهم را باید ساده و شفاف بدانید:

اول بدهی‌ها، بعد تقسیم ارث

تا زمانی که بدهی‌های متوفی، از جمله دیه، مشخص و تسویه نشده باشد، تقسیم ترکه از نظر حقوقی درست نیست. یعنی اول باید تکلیف «دین» روشن شود، بعد نوبت تقسیم ارث می‌رسد.

وراث از جیب خودشان بدهکار نیستند

وراث معمولاً قرار نیست از دارایی شخصی‌شان دیه بدهند. مسئولیت آن‌ها محدود به ترکه (ماترک) است؛ یعنی اگر اموال باقی‌مانده از متوفی برای پرداخت کافی نباشد، قانوناً الزام ندارند کمبود را از جیب خودشان جبران کنند.

اگر ترکه قبلا تقسیم شده باشد، ممکن است مطالبه به نسبت سهم انجام شود

در بعضی پرونده‌ها اگر اموال بین وراث تقسیم شده باشد و بعدا دین مشخص شود، ممکن است طلبکار بتواند به اندازه سهمی که هر وارث از ترکه برده، پیگیری کند. البته این بخش کاملاً به جزئیات پرونده و تصمیم مرجع رسیدگی بستگی دارد.

دو برداشت اشتباه رایج درباره دیه بعد از فوت مقصر

برخی به اشتباه فکر می‌کنند چون مقصر فوت کرده، دیه هم منتفی است. درحالی که دیه یک حق مالی است و قابل پیگیری می‌ماند. فقط ممکن است مسیر رسیدگی از حالت کیفری به پیگیری‌های حقوقی تغییر کند.

این هم اشتباه است که فکر کنید در هر حال دیه را از وراث می‌گیرند. در تصادف‌های رانندگی، معمولاً پرداخت خسارت بدنی از مسیر بیمه شخص ثالث (یا در نبود بیمه، از مسیرهای حمایتی مثل صندوق) انجام می‌شود. اگر هم پرونده به وراث برسد، مسئولیت آن‌ها معمولاً فقط در حد ترکه است، نه بیشتر.

نحوه تقسیم دیه بین وراث در حوادث

وقتی یک نفر بر اثر حادثه فوت می‌کند، دیه‌ای که به بازماندگان تعلق می‌گیرد معمولاً مثل ارث بین اولیای دم تقسیم می‌شود؛ یعنی مقدار سهم هر نفر به تعداد وارثان، نسبت خانوادگی آن‌ها با متوفی و قواعد سهم‌الارث بستگی دارد. بعد از روشن شدن مسیر پرداخت، نوبت به تقسیم دیه بین اولیای دم می‌رسد که قواعد کلی آن را در ادامه می‌بینید:

• دیه بین اولیای دم معمولاً بر اساس همان ترتیب و منطق تقسیم ارث میان وارثان توزیع می‌شود.
• طبق تبصره ماده ۴۵۲ قانون مجازات اسلامی، در تقسیم دیه، در برخی شرایط باید جایگاه خویشاوندان مادری در ارث‌بری با دقت بررسی شود و ممکن است برخی افراد از ردیف وارثان کنار بروند.
• اگر متوفی مادر باشد، دیه بین فرزندان پسر و دختر به‌صورت مساوی تقسیم می‌شود.
• اگر متوفی فقط همسر و پدر داشته باشد و نه مادر و نه فرزند، معمولاً سه‌چهارم دیه به پدر و یک‌چهارم دیه به همسر می‌رسد. البته سهم دقیق پدر و مادر در بعضی حالت‌ها به این بستگی دارد که چه وارثان دیگری وجود دارند.
• اگر همسر متوفی باردار باشد، سهم جنین هم در تقسیم لحاظ می‌شود. البته نطفه باید قبل از حادثه فوت منعقد شده باشد و جنین باید زنده به دنیا بیاید، حتی اگر مدت کوتاهی بعد فوت کند. در این صورت، از پدر مادر متوفی ارث می‌برد.
• اگر دو نفر که از هم ارث می‌برند در یک حادثه فوت کنند، معمولاً کسی که دیرتر فوت کرده از کسی که زودتر فوت کرده ارث می‌برد و این موضوع می‌تواند در نحوه تقسیم دیه اثر بگذارد.

سخن پایانی

در پرونده‌های رانندگی، اگر بیمه شخص ثالث معتبر وجود داشته باشد، پرداخت خسارت‌های بدنی  از مسیر بیمه‌گر انجام می‌شود و خانواده‌ها کمتر درگیر رفت‌وآمدهای فرسایشی می‌شوند. اما اگر راننده مقصر بدون بیمه‌نامه معتبر باشد، در بسیاری از شرایط مسئولیت مالی می‌تواند به سمت او و در نهایت وراث (در حد ترکه) برود؛ موضوعی که هم برای بازماندگان زیان‌دیده و هم برای خانواده مقصر، هزینه و دردسر ایجاد می‌کند. همین‌جا اهمیت بیمه شخص ثالث روشن می‌شود. این بیمه فقط یک الزام قانونی نیست، یک پشتوانه جدی برای روزهای بحران است. اگر می‌خواهید خیال‌تان بابت هزینه‌های سنگین جانی و مالی راحت‌تر باشد، بهتر است خرید یا تمدید بیمه‌نامه را عقب نیندازید. در بیمه‌بازار می‌توانید بیمه شخص ثالث را از شرکت‌های مختلف مقایسه کنید، بهترین گزینه را با توجه به قیمت و شرایط انتخاب کنید و در صورت نیاز، از امکان خرید قسطی هم استفاده کنید تا بدون فشار مالی، بیمه‌نامه‌تان همیشه معتبر بماند.